Giáo dục Việt Nam: Kỹ sư cần hơn tiến sỹ

PISA là chương trình xét nghiệm cho học sinh quốc tế, viết tắt từ "Programme for International Student Assessment", để đánh giá trong cùng một tiêu chuẩn quốc tế cho những học sinh dưới 16 tuổi. Ba chương trình xét nghiệm để đánh giá cho đến nay đã được thực hiện vào những năm 2000, 2003 và 2006. Các chương trình xét nghiệm thường được dựa trên từ 4.500 đến 10.000 học sinh ở mỗi nước tham dự. Kết quả của những kỳ xét nghiệm này đã được tóm lược cho học sinh Mỹ như trong đồ thị 2.

Đồ thị này cho chúng ta thấy rằng trình độ cả ba môn xét nghiệm (Khoa học, Toán học và Đọc sách) của học sinh Mỹ đều dưới hạng trung bình. Riêng môn Khoa học và Toán học lại càng ngày càng đi xuống, không khéo trong vòng 3 năm nữa (2012) thì Mỹ đội sổ cho môn Toán!

Chính thế, chúng ta không lấy gì làm ngạc nhiên khi tổng thống Obama tuyên bố muốn giải quyết cấp bách vấn đề cải cách và đầu tư nền giáo dục trung học và tiểu học tại Mỹ mặc dù các viện ĐH Mỹ đang ở vị trí dẫn đầu thế giới.

Ưu tiên cải cách và đầu tư cho giáo dục phổ thông

Theo như tổng thống Obama, nền giáo dục ĐH Mỹ đã bị mất vị trí trong bối cảnh Mỹ đã có thời sinh viên tốt nghiệp với tỷ lệ cao nhất từ các viện ĐH so với thế giới. Điều này có nghĩa là tỷ lệ sinh viên Mỹ tốt nghiệp từ các viện ĐH hiện nay đã xuống thấp so với các nước tiên tiến.

Trong khi, số lượng sinh viên của nước ngoài ghi tên vào các trường cao đẳng và ĐH Mỹ ngày càng gia tăng. Vào niên khóa 2007-2008 vừa qua, số lượng sinh viên nước ngoài tăng 7%, lên gần 624.000 người, theo Viện Giáo dục quốc tế 16. Chỉ riêng Trường MIT, tổng số sinh viên ngoại quốc là hơn 3.000 người ghi danh, đến từ 115 nước, chiếm gần 30 % sinh viên của trường.

Vào năm 2005, các viện ĐH Mỹ đã phát 28.000 văn bằng tiến sỹ, trong đó có đến 38% văn bằng phát cho sinh viên nước ngoài. Trong số những sinh viên nước ngoài này, hơn 2/3 đến từ Á châu; phần lớn là Trung Quốc (30%) và Nam Hàn (10%). Số sinh viên tốt nghiệp và quyết định ở lại Mỹ phần đông là Trung Quốc và Ấn Độ. Không trách gì Ấn độ vẫn nghèo mãi trong lúc có rất nhiều người tài giỏi gốc Ấn trên thế giới. Một giáo sư Mỹ gốc Việt, đã từng về giảng dạy ở Việt Nam, than trách là nhiều du sinh Việt đi học Mỹ đã không chịu trở về.

Những dẫn chứng trên đưa đến một kết luận hiển nhiên rằng, một phần sự thành công của hệ thống giáo dục ĐH Mỹ là do sự đóng góp của những nhân tài trẻ đến từ khắp nơi trên thế-giới.

Tổng thống Obama muốn đưa ra một chương trình nhằm khôi phục sự lãnh đạo của Mỹ trong giáo dục ĐH. Ông không có ý cải cách những viện ĐH lừng danh như Harvard hay MIT nhưng ông muốn tất cả học sinh Mỹ phải được đào tạo, khi xong bậc trung học đều có điều kiện để ghi danh vào học ở các viện ĐH hoặc cao đẳng dạy nghề.

Để thực hiện được mục tiêu này, trước hết nước Mỹ cần phải cải cách và đầu tư vào nền giáo dục trung và tiểu học để cung cấp những hạt giống tốt cho tương lai.Kế hoạch của ông Obama là sẽ đầu tư vào các trường cao đẳng cộng đồng để trang bị một kỹ năng cao cho tất cả những người thợ tương lai, người trẻ lẫn người có tuổi (học chuyển nghề), vào các ngành công nghiệp mới phát triển trong thế kỷ 21.

Đối với VN, chúng ta không thể dựa vào những tài năng của xứ người mà hoàn toàn tuỳ thuộc vào những hạt giống mình có. Với trên 85 triệu dân, số lượng hạt giống này không phải là ít nếu mọi công dân đều có cơ hội. Để có được những hạt giống tốt, nhà nước trước hết phải nỗ lực cải cách và đầu tư cho nền giáo dục trung học và tiểu học, đào tạo làm sao mà sau trung học tất cả học sinh đều có khả năng và cơ hội để tiến thân tiếp trong học vấn hay học nghề.

Thu hút những "huấn luyện viên" chuyên nghiệp

Một đóng góp vào sự thành công cho hệ thống giáo dục ĐH ở Mỹ là chất lượng của đội ngũ giảng viên, là người "huấn luyện viên". Không ít những giảng viên này là người nước ngoài. Vào năm 2006, các học giả nước ngoài dạy ở các viện ĐH Mỹ gần 97.000, chiếm khoảng trên 8% số giảng viên tại nước này. Đó là chưa kể đến những học giả nước ngoài đã lấy quốc tịch Mỹ.

Mặc dù chưa có một thống kê chính thức nhưng số giảng viên và chuyên gia kỹ thuật gốc Việt đang sống và làm việc ở các nước phát triển có lẽ là lớn nhất so với các nước Đông Á và Đông Nam Á, ngoại trừ TQ.  Đây là một tài nguyên rất lớn mà các nước khác trong vùng không có. Thế thì tại sao nhà nước không dùng khối tài nguyên này?

Đã là con dân Việt, phần đông ai cũng một lần có ý nghĩ rằng một ngày nào đó sẽ trở về góp phần xây dựng quê hương với tài năng của mình. Để thu hút tài năng này, nhà nước, Bộ GD và ĐT không những cần ưu đãi người tài mà còn nên giao phó một trách nhiệm đúng với khả năng và cơ hội để đóng góp. Muốn một đội banh có thực chất hay một đội banh để chưng diện, lấy mác cho có lệ với người?

Không phải kêu gọi lòng yêu nước khơi khơi hay tặng bằng khen là đủ. Người huấn luyện sẽ biết những gì cần thiết đề xây dựng một đội banh giỏi như cần tuyển dụng hay lựa chọn những loại phụ tá và cầu thủ nào để vào đội banh. Nếu Việt Nam đã xây dựng được một đội banh quốc gia, có thực chất, không thua kém gì những nước láng giềng thì Việt Nam cũng sẽ có được những phân khoa tốt, ĐH gương mẫu sau này nếu dùng cùng phương pháp xây dựng.

( còn nữa)

Bài viết thể hiện quan điểm riêng của tác giả

Đồ thị 2: Thứ hạng tương đối của học sinh Mỹ so với hội PISA trong 3 môn Khoa học, Toán và Đọc sách trong 3 kỳ thi 2000, 2003 và 2006.

Nguồn:Chương trình xét nghiệm PISA