Đào tạo cán bộ quản lý đô thị ở Việt Nam trong giai đoạn hiện nay
Nhu cầu về cán bộ QLĐT hiện nay đang rất lớn, ngành học này đang nhận được sự quan tâm đặc biệt của các địa phương. Tại Đại hội lần thứ II của Hiệp hội các Đô thị Việt Nam tổ chức ngày 25 tháng 8 năm 2006 tại Hà Nội, Khoa QLĐT đã tiến hành khảo sát nhỏ về nhu cầu đào tạo. Cuộc khảo sát được tiến hành với 69 phiếu câu hỏi, đối tượng tham gia trả lời là lãnh đạo ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố, thị xã và phòng quản lý đô thị của 49 thị xã, thành phố và thủ đô Hà Nội, sau đây gọi chung là đô thị. Những nội dung chính về kết quả khảo sát cho thấy:
- Về tình hình cán bộ QLĐT tại địa phương: Chỉ có 01 đô thị có đủ cán bộ, 48 đô thị (98%) thiếu cán bộ, đặc biệt có 18 đô thị (36%) rất thiếu cán bộ QLĐT;
- Về các lĩnh vực quản lý đô thị, các địa phương có nhu cầu đào tạo: 47 đô thị (96%); có nhu cầu đào tạo về lĩnh vực quản lý quy hoạch, kiến trúc, xây dựng; tiếp theo là 45, 38 và 37 đô thị (92%, 78% và 76%) có nhu cầu đào tạo về các lĩnh vực quản lý hạ tầng kỹ thuật và môi trường đô thị, quản lý đất đai và nhà ở và quản lý dự án.
Theo định hướng phát triển đô thị đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2050, đòi hỏi đội ngũ công chức lãnh đạo chuyên môn đô thị các cấp không chỉ có trình độ chuyên môn, mà còn phải nắm vững hệ thống pháp luật, trình độ quản lý về xây dựng, quản lý hành chính đô thị phù hợp với xu thế hội nhập khu vực và quốc tế. Vì vậy, việc đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ quản lý đô thị các cấp là yêu cầu tất yếu và rất cấp thiết.
Theo thống kê của Bộ Xây dựng, đến nay cả nước có trên 760 đô thị các loại, bao gồm từ đô thị loại V đến đô thị loại đặc biệt. Tỷ lệ đô thị hóa đạt gần 30%. Ngoài ra, cả nước hiện có trên 160 khu công nghiệp tập trung, 10 đô thị mới, 28 khu kinh tế cửa khẩu và khu kinh tế đặc thù, góp phần mở rộng mạng lưới đô thị quốc gia. Nhiều khu đô thị mới đã và đang hình thành với hệ thống hạ tầng đồng bộ, hiện đại, góp phần giải quyết những vấn đề bức xúc của đô thị hiện nay, nhất là vấn đề nhà ở và các dịch vụ đô thị… Tất cả những đổi thay này đã làm cho bộ mặt đô thị Việt Nam có nhiều khởi sắc theo hướng văn minh hiện đại…
Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu đạt được, thực tế phát triển đô thị ở Việt Nam vẫn còn một số vấn đề tồn tại làm ảnh hưởng xấu đến sự phát triển các đô thị nói riêng, kinh tế - xã hội nói chung mà nguyên nhân chủ yếu là do bộ máy quản lý đô thị còn nhiều hạn chế, hoạt động kém hiệu quả. Kết quả khảo sát của Bộ Xây dựng cho thấy, năm 2009 chỉ có 35,97% cán bộ lãnh đạo, cán bộ chuyên môn quản lý công tác xây dựng của các thành phố, thị xã thuộc tỉnh; 28,07% chủ tịch, phó chủ tịch và 27,43% công chức địa chính – xây dựng cấp phường, thị trấn được đào tạo, bồi dưỡng kiến thức quản lý xây dựng và phát triển đô thị…
Kinh nghiệm ở nhiều nước trên thế giới cho thấy có nhiều loại hình nâng cao năng lực chính quyền đô thị trong quá trình kiểm soát, phát triển đô thị như: Đào tạo một cách hệ thống, chính quy các trường đại học; Đào tạo ngay tại nơi làm việc và các Hội nghề nghiệp; Đào tạo theo mạng lưới đô thị, đào tạo kép; Các tổ chức phi Chính phủ hỗ trợ đào tạo; Nghiên cứu và đào tạo theo phương pháp truyền thông (Internet và thu đĩa CD.ROM); Đào tạo cho các cơ quan, địa phương, quốc gia và quốc tế; Đào tạo những người làm công tác đào tạo…
Việc nâng cao năng lực cho chính quyền đô thị là một nhiệm vụ hết sức khó khăn, đặc biệt trong điều kiện ở Việt Nam hiện nay. Quy hoạch và quản lý đô thị là chuyên ngành tổng hợp, liên quan đến nhiều ngành khác nhau. Do vậy nhu cầu đào tạo rất lớn, trong khi các cơ sở đào tạo lại chưa nhiều – Hơn nữa, các cán bộ quản lý và chuyên môn rất khó có điều kiện tham gia các khóa đào tạo dài ngày, kinh phí để tổ chức các khóa đào tạo lại rất hạn chế…
Vì vậy, để nâng cao năng lực cho chính quyền đô thị cần tập trung vào 3 nội dung chính đó là: Phát triển nguồn nhân lực, xây dựng, phát triển tổ chức; đổi mới cơ cấu tổ chức và khung pháp lý.
Phát triển nguồn nhân lực: đó là việc cung cấp và nâng cao kiến thức, kỹ năng chuyên môn, khả năng tư duy sáng tạo và nhận thức cho cán bộ quản lý, cán bộ chuyên môn tại các đô thị. Cần lưu ý công tác quản lý nguồn nhân lực cũng như các hoạt động trước và sau đào tạo là hết sức quan trọng và cần thiết.
Phát triển tổ chức: bao gồm nhiều hoạt động như cơ cấu tổ chức, các luật lệ, quy trình thực hiện và giới thiệu các kỹ thuật mới… Mặt khác, cần tạo ra mạng lưới tổ chức giữa các đơn vị liên quan nhằm phân định rõ trách nhiệm, quyền hạn, đồng thời cung cấp trao đổi thông tin, phối hợp thực hiện và tạo ra sự hỗ trợ lẫn nhau trong các hoạt động.
Thể chế và khung pháp lý: bao gồm các chính sách, luật hiện hành, vai trò của nhà nước và nguồn tài chính, các quy chế thực hiện… Sự thay đổi thể chế và các luật lệ chính sách do nhà nước thực hiện có ý nghĩa hết sức quan trọng đối với các cơ quan quản lý tại các đô thị.
Để nâng cao chất lượng và hiệu quả trong quá trình kiểm soát và phát triển đô thị, cần nâng cao chất lượng cũng như số lượng đội ngũ cán bộ làm công tác quy hoạch và quản lý đô thị, cụ thể tập trung vào 5 lĩnh vực chính sau: Xây dựng chiến lược phát triển, nâng cao năng lực; Nâng cao chất lượng và số lượng đội ngũ các bộ quy hoạch, quản lý đô thị; Tăng cường năng lực và chất lượng các cơ quan đào tạo; Khai thác, sử dụng các khả năng khác nhau của công tác truyền thông; Nâng cao hiệu quả của các hoạt động hỗ trợ đào tạo.
Để phục vụ cho công tác khai thác và kiểm soát phát triển đô thị, các cơ sở đào tạo cần bám sát các mục tiêu phát triển của các đô thị, trong đó chú trọng đến việc xây dựng, nâng cao năng lực cho từng đô thị thông qua xây dựng các chương trình đào tạo.
Để thực hiện mục tiêu trên, Trường Đại học Kiến trúc Hà Nội đã chủ động đào tạo chuyên ngành quản lý đô thị ở bậc đại học và thạc sỹ và đã thu được những kết quả rất khả quan. Năm 2010 đã tổ chức thành công lễ bảo vệ tốt nghiệp cho 50 sinh viên khóa 2005 – 2010 được các cơ quan chuyên môn, các cấp lãnh đạo và xã hội đánh giá cao; Hiện nhà trường tiếp tục đào tạo chuyên ngành này với tổng số các khóa là 400 sinh viên. Ngoài ra bậc đào tạo thạc sĩ chuyên ngành này cũng được Nhà trường triển khai từ năm 1998 và ngày càng có nhiều thí sinh lựa chọn chuyên ngành này; năm 2010 số thí sinh vào học chuyên ngành QLĐT chiếm 45% trên tổng số học viên cao học toàn trường. Ngoài ra, Nhà trường tổ chức các khóa học ngắn hạn cho các đối tượng là công chức làm công tác quản lý đô thị ở các địa phương trên toàn quốc, tận dụng các dự án tài trợ của quốc tế phục vụ cho nhu cầu đào tạo nâng cao trình độ cho chính quyền địa phương ở các cấp.
Thách thức của quản lý đô thị là một trong những khó khăn lớn nhất mà con người phải đối mặt trong thế kỷ 21. Nếu các đô thị được quan tâm hơn nữa, chúng sẽ là động lực phát triển về kinh tế - xã hội, góp phần vào việc tăng trưởng của đất nước.
