Liên hiệp các hội khoa học và kỹ thuật Việt Nam
Thứ tư, 16/03/2011 17:54 (GMT+7)

Chất diệp lục

Chất diệp lục có ở đâu?

Chất diệp lục, hay diệp lục tố (chlorophyll), là sắc tố tạo ra màu xanh lục của lá cây, của một số tảo, như Tảo cầu (Chlorella), Tảo xoắn (Spirulina), và Vi khuẩn lam (Cyanobacteria). Theo nghĩa Hán Việt, cụm từ “diệp lục” có hai từ: “diệp” là lá, và “lục” là màu xanh lục. Diệp lục là chất có trong “thế giới xanh” ở quanh chúng ta, chúng có mặt trên khắp trái đất và có ý nghĩa quan trọng, bởi nó giúp cho cây xanh thực hiện sự quang hợp. Nếu thiếu chúng thì sự sống của muôn loài động vật nói chung, cũng như con người, không thể tồn tại.

Cấu tạo của chất diệp lục

Nhìn bên ngoài, lá cây xanh được “nhuộm” bởi một chất màu xanh lục đồng nhất, nhưng khi quan sát dưới kính hiển vi quang học, thấy sắc tố màu xanh này không phân tán đều mà nằm trong các vật thể rất nhỏ có màu xanh lục, nằm trong tế bào, gọi là lạp lục(Hình 1). Lạp lục ở thực vật bậc cao thường có dạng hình cầu, hình bầu dục, hình thấu kính hay hình thoi; kích thước từ 4 - 10 micromet (1 micromet = 1/1.000 mm). Quan sát chi tiết hơn nữa dưới kính hiển vi điện tử, thấy mỗi lạp lục được bao bọc bởi một màng kép; lớp màng ngoài nhẵn, lớp màng trong có những phiến mỏng nhô ra vào phía trong, trên đó có những hạt dẹt cực nhỏ xếp từng chồng như bát úp, nối các phiến lại với nhau ở chỗ này hay chỗ kia. Trong các hạt cực nhỏ đó mới chứa chất diệp lục, chất làm cho cây có màu xanh lục (Hình 3). Hàm lượng của chất diệp lục trong cây xanh chiếm khoảng 1% chất khô.

Về mặt hóa học, có ít nhất 5 loại diệp lục (a, b, c, d, e). Trong công thức cấu tạo chúng đều có nhân porphyrin, với một nguyên tử magiê (Mg) nằm ở trung tâm phân tử. Trong đó, chất diệp lục a (công thức C 55H 72O 5N 4Mg) và diệp lục b (C 55H 70O 6N 4Mg) là hai chất có trong thực vật bậc cao như các loại rau xanh, hoa lơ xanh… và Tảo xanh; chất diệp lục c1 (C 35H 30O 5N 4Mg), diệp lục c2 (C 54H 70O 6N 4Mg) có trong Vi khuẩn lam.

Hiện tượng quang hợp

Nhờ có chất diệp lục mà cây xanh mới thực hiện được sự quang hợp. Sử dụng năng lượng của ánh sáng mặt trời, các cây xanh chuyển hóa khí carbonic và nước, tạo thành các hợp chất hữu cơ (carbohydrat) giàu năng lượng, để tự nuôi cây (tự dưỡng) và tích lũy các sản phẩm hữu dụng khác mà con người cần dùng trong đời sống. Nấm mốc, động vật và con người không có chất diệp lục nên không thể tự dưỡng, mà chúng cần sử dụng chất dinh dưỡng từ bên ngoài (sinh vật dị dưỡng). Có thể nói, sự quang hợp là hiện tượng quan trọng nhất trên trái đất, có vai trò khởi đầu cho sự sống của sinh giới, là nguồn gốc của sự sống.

Mặc dù hiện tượng quang hợp có thể xảy ra ở bất kỳ cơ quan nào của thực vật có chứa chất diệp lục, nhưng bộ phận chủ yếu thực hiện quá trình này vẫn rụng hết thì cây xanh sẽ chết. Qua quá trình quang hợp của cây xanh, hàng năm, trên trái đất có chừng 100 tỷ tấn chất hữu cơ được hình thành, đồng thời phóng thích oxygen cung cấp cho quá trình hô hấp của cả thực vật và động vật, giữ sự cân bằng giữa oxy và CO2. Trong nông nghiệp, năng suất của cây trồng phụ thuộc vào sự quang hợp này.

Chất diệp lục và sức khỏe

Chất diệp lục có vai trò rất quan trọng đối với sức khỏe con người và có nhiều ứng dụng trong điều trị. Nó có tác dụng phòng ngừa yếu tố gây ung thư và chống độc, làm giảm tác dụng phụ đi kèm với điều trị u ác; làm thay đổi hệ vi khuẩn đường ruột, kích thích vi khuẩn ưa axit, loại vi khuẩn có lợi cho đường ruột; chống viêm nhiễm; viêm khớp; điều trị bệnh mụn rộp (herpes); làm giảm tỷ lệ chết của bệnh tụy thực nghiệm; giúp điều hòa lymphocyt T ở bệnh nhân viêm phổi, tăng cường thông số miễn dịch và chỉ số gốc tự do trong điều trị bệnh lao; giúp loại trừ độc tố qua gan; trị đái tháo đường týp 2; làm giảm cholesterol và chứng béo phì. Ngoài ra, chất diệp lục còn dùng để cải thiện hơi thở hôi tạo ra từ đường ruột, vệ sinh răng miệng, mùi cơ thể, mùi nước tiểu và phân; có khả năng sát khuẩn trong điều trị các bệnh do vi khuẩn kỵ khí gây ra, và các vết thương nhiễm khuẩn (trong kháng chiến trước đây, chất diệp lục được dùng làm thuốc sát khuẩn, giúp vết thương chóng lành).

Do chất diệp lục không độc, nên còn được dùng nhuộm màu xanh cho bánh kẹo, thực phẩm, mỹ phẩm, kem, si rô và xà phòng.

Chất diệp lục lấy ở đâu?

Ở nước ngoài, chất diệp lục được chiết xuất từ cỏ Linh lăng hay cỏ Ba lá (Medicago sativa L., họ Đậu). Còn ở Việt Nam, có thể dùng lá tre, nứa, luồng và nhiều loại cây xanh khác. Cũng có thể nuôi trồng Tảo xoắn, vì ngoài chất diệp lục, Tảo xoắn còn chứa nhiều chất dinh dưỡng quý giá (xem bài “Tảo xoắn”, TSK số 390, tr 14) và cũng có sẵn sản phẩm trên thị trường.

Xem Thêm

Phát huy vai trò, trách nhiệm của đội ngũ trí thức trong sự nghiệp đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc
Ngày 25/6/2025, tại Tp. Huế, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (Liên hiệp Hội Việt Nam) chủ trì, phối hợp với Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật thành phố Huế (Liên hiệp Hội TP. Huế) tổ chức Hội thảo “Phát huy vai trò, trách nhiệm của đội ngũ trí thức để góp phần tích cực cho sự nghiệp đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc theo tinh thần Nghị quyết số 45-NQ/TW ngày 24/11/2023”.
An Giang: 8 giải pháp thực hiện đột phá phát triển khoa học công nghệ
Đến nay, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh (Liên hiệp hội tỉnh) đã tập hợp được 40 hội, tổ chức thành viên với 9.554 hội viên cá nhân, trong đó có hơn 3.451 hội viên trí thức. An Giang xác định và đề ra mục tiêu về đột phá phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số (KHCN, ĐMST, CĐS) đến năm 2030.
Thanh Hoá: Hội thảo KH về giải quyết tình trạng thiếu lao động ở nông thôn, lao động trực tiếp tham gia SX nông nghiệp
Sáng ngày 27/5/2025, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh (Liên hiệp hội) phối hợp với Sở Khoa học và Công nghệ, Viện Nông nghiêp tổ chức Hội thảo khoa học với chủ đề “Giải pháp giải quyết tình trạng thiếu lao động sản xuất ở khu vực nông thôn, lao động có kỹ thuật, tay nghề cao trực tiếp tham gia sản xuất nông nghiệp, nhất là nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, nông nghiệp hữu cơ”.
Bình Thuận: Đẩy mạnh ứng dụng khoa học, công nghệ vào sản xuất
Sáng ngày 27/5, tại thành phố Phan Thiết, tỉnh Bình Thuận, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh phối hợp với Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh tổ chức hội thảo khoa học với chủ đề “Giải pháp đột phá trong ứng dụng tiến bộ khoa học, công nghệ vào thực tiễn quản lý và sản xuất trên địa bàn tỉnh Bình Thuận”.

Tin mới

Công nghệ mới trong xử lý chất thải góp phần phát triển bền vững ngành chăn nuôi Việt Nam
Ngày 3/7, Liên hiệp Hội Việt Nam phối hợp với Liên hiệp hội tỉnh Bắc Ninh và Hội Chăn nuôi Việt Nam tổ chức Hội thảo Phổ biến một số công nghệ mới có hiệu quả trong xử lý chất thải chăn nuôi. Hội thảo thu hút sự tham dự của đông đảo người sản xuất, kinh doanh, hộ chăn nuôi và doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh.
"Sắp xếp lại giang sơn” là bước đi lịch sử
Sáng 30/6, Tổng Bí thư Tô Lâm dự Lễ công bố Nghị quyết của Quốc hội về sáp nhập tỉnh, thành phố cùng các quyết định của Trung ương Đảng thành lập đảng bộ tỉnh và nhân sự lãnh đạo địa phương tại Thành phố Hồ Chí Minh và có bài phát biểu với nhân dân Thành phố, đồng thời gửi gắm thông điệp tới nhân dân cả nước.
Phối hợp thúc đẩy giáo dục hòa nhập cho trẻ khuyết tật
Vừa qua, Viện Tài chính vi mô và Phát triển cộng đồng (MACDI) - tổ chức trực thuộc VUSTA - đã có buổi làm việc và ký kết thỏa thuận hợp tác với Sở Giáo dục và Đào tạo, Sở Y tế và Liên hiệp hội tỉnh nhằm triển khai Dự án “Thúc đẩy giáo dục hòa nhập cho trẻ khuyết tật tại An Giang, Bắc Ninh và Hòa Bình với sự tham gia của nhóm hỗ trợ trẻ hòa nhập”.
Công bố giải thưởng Hội thi Sáng tạo Kỹ thuật tỉnh Quảng Trị lần thứ XI
Sáng ngày 30/6, Ban Tổ chức Hội thi Sáng tạo kỹ thuật tỉnh Quảng Trị tổ chức Công bố các quyết định khen thưởng và trao thưởng Hội thi Sáng tạo Kỹ thuật tỉnh Quảng Trị lần thứ XI (2024 – 2025). Tham dự có các thành viên trong Ban Tổ chức Hội thi; các tác giả, nhóm tác giả của 23 giải pháp, đề tài đạt giải tại Hội thi lần này.