Tiềm năng "hoa ống nghiệm" ở Lâm Đồng
Trong gian phòng kỹ thuật cấy mô vài chục mét vuông với nhiều giống hoa sắp đặt thành từng tầng, từng lớp, anh Lê Văn Thức, thạc sỹ chuyên ngành công nghệ sinh học giới thiệu chúng tôi về loài cây tố liên (còn gọi là cây mắt mèo) đang nở 3 màu hoa trắng, vàng, tím trong ống nghiệm. Đây là “gặt hái” đáng ghi nhận sau hơn 2 năm nghiên cứu, thực nghiệm của anh Thức cùng nhiều đồng nghiệp ở Viện này. Thạc sỹ Thức kể: Đầu năm 2012, với mục đích góp phần tạo ra những giống hoa mới mang bản quyền đặc hữu của Đà Lạt, Lâm Đồng, nhóm nghiên cứu của Phòng Công nghệ sinh học đã chọn loài hoa mắt mèo để tạo ra các “cá thể” đầu dòng mới, có tên khoa học là Torenia, thuộc loài cây 2 lá mầm, có nguồn gốc từ châu Phi rồi di thực dần dần sang khu vực Đông Nam Á. Ở Việt Nam các tỉnh Đồng Tháp, Bến Tre và ở các vùng ven thành phố Hồ Chí Minh - từ nhiều năm qua cũng đã trồng các diện tích tập trung hoa mắt mèo cung cấp cho các doanh nghiệp công viên cây xanh để trồng thành thảm hoa trên đường phố, hoặc trang trí các tiểu cảnh công cộng, trong sân vườn nhà ở chung cư, biệt thự, biệt lập... Bên cạnh đó, nông dân ở các vùng này còn sản xuất diện rộng hoa mắt mèo trong chậu để bán nhiều nơi trên thị trường trong nước. Ở Đà Lạt - Lâm Đồng, chủ yếu khách hàng mua hoa mắt mèo về từ tỉnh Bến Tre, Đồng Tháp để “làm đẹp” không gian trong các điểm tham quan, các cơ sở dịch vụ du lịch và rải rác trong vườn nhà hộ gia đình…
“Hoa mắt mèo là loài hoa ngắn ngày, dễ trồng và dễ chăm sóc trên tất cả các vùng miền có khí hậu, thời tiết khác nhau trong nước, thời gian hoa tươi khá lâu…” - thạc sỹ Lê Văn Thức cho biết. Và qua khảo sát của nhóm nghiên cứu, nhu cầu về giống hoa mắt mèo “nguyên vị” nói chung, hoa mắt mèo đột biến mới về màu sắc và cấu trúc nói riêng đều đang là “nhu cầu tiềm năng” cả về trước mắt và lâu dài. Kết quả sau 2 năm thực hành và đối chứng, Thức và đồng nghiệp đã hoàn thành 6 giai đoạn tạo giống hoa mắt mèo bản quyền mới gồm: chọn lựa quy trình ra hoa in vitro (ra hoa trên cây cấy mô trong ống nghiệm); xác định liều chiếu bức xạ gamma trên mẫu mô giống để gây đột biến; tách phân lập ngẫu nhiên các đỉnh chồi, mắt của mẫu mô; chọn ra hoa đồng loạt trên 500 mẫu mô trong ống nghiệm; xác định phổ màu biến dị của hoa; và kết thúc là lựa chọn quy trình nhân giống hoa đột biến theo hướng có giá trị thương mại. Cụ thể từ 500 mẫu mô mắt mèo màu tím nhạt được “vận hành” với 6 giai đoạn này, nhóm nghiên cứu đã tạo đột biến, chọn ra 3 màu giống hoa đầu dòng vượt trội nhất là màu tím đậm, màu vàng và màu trắng. Đưa giống từ phòng thí nghiệm ra trồng trong nhà kính và trồng ngoài trời, áp dụng kỹ thuật chăm sóc mới trên dưới 3 tháng đã đạt tỷ lệ ra hoa gần như đầy đủ, chất lượng hoa đạt yêu cầu đề ra. So sánh với các loài hoa cắt cành khác như hoa cúc, đồng tiền… trên cùng một đơn vị diện tích thì hoa mắt mèo đột biến trồng trong chậu có giá trị thương mại tương đương với nhau. Đồng thời nhóm nghiên cứu cũng đã đưa sản phẩm hoa mắt mèo trong ống nghiệm ra thăm dò thị trường, bước đầu nhận được những “phản hồi” khá khả quan, hạch toán sẽ đạt tỷ lệ lợi nhuận ngang bằng với khi trồng ra đồng.
Việc tạo mới giống hoa mắt mèo đột biến là kinh nghiệm chuyển tiếp từ kết quả tạo mới các giống hoa bất tử, forget me not… những năm trước đó của Phòng Công nghệ sinh học, Viện Nghiên cứu hạt nhân Đà Lạt. Đây có thể được xem là một nguồn giống triển vọng mới, gợi mở cho nông dân Đà Lạt, Lâm Đồng được thêm sự lựa chọn để đa dạng hóa cây trồng một cách phù hợp và hiệu quả nhất trên khoảnh vườn của mình.
