Thuốc Insulin
- Trong chuyển hoá glucid: tăng vận chuyển glucose vào tế bào, kích thích tổng hợp glycogen ở gan và giảm sự thoái biến glycogen thành glucose, kích thích sử dụng glucose ở cơ và mô mỡ .
- Trong chuyển hoá lipit: ức chế men lipase nên ngăn cản quá trình thuỷ giải triglycerid, đồng thời kích thích sự tổng hợp triglycerid.
- Trong chuyển hoá protein: kích thích sự tổng hợp protein do làm tăng vận chuyển acid amin vào tế bào và ức chế tạo đường từ các acid amin.
Do đó, insulin được chỉ định cho bệnh nhân đái tháo đường phụ thuộc insulin (týpI), vì các tế bào sản xuất insulin đã bị phá hủy qua trung gian miễn dịch, nên insulin nội sinh hầu như không còn và phải đưa insulin từ ngoài vào để duy trì sự sống của người bệnh trong suốt cuộc đời. Ngoài ra insulin còn được dùng cho những bệnh nhân đái tháo đường tuý II không sử dụng được các loại thuốc đường uống như phụ nữ mang thai ….
Các chế phẩm insulin có trên thị trường hiện nay được chiết xuất từ tuỵ bò, tụy heo rồi tinh chế để loại các tiềm chất của insulin như proinsulin; hoặc được sinh tổng hợp bằng phương pháp tái tổng hợp DNA hoặc bán tổng hợp từ insulin heo bằng cách thay đổi một số acid amin. Insulin heo, bò khác với insulin của người một vài acid amin, nên dễ gây dị ứng hơn insulin người sinh ra tổng hợp. Độ tinh khiết của chế phẩm dược đánh giá tuỳ theo hàm lượng proinsulin còn sót lại trong chế phẩm, nếu thấp hơn 10pm được cho là sản phẩm tinh chế
Insulin bị dịch tiêu hoá phân huỷ nên không có dạng thuốc uống mà phải tiêm. Có 4 loại thuốc insulin, khác nhau về thời gian phát huy tác dụng và thời gian kéo dài tác dụng, đó là do tỉ lệ của kẽm trong chế phẩm đã ảnh hưởng đến tốc độ giải phóng insulin:
- Loại khởi đầu cực nhanh là insulin tái tổ hợp DNA hoà tan nhanh vào chỗ tiêm và đi vào tuần hoàn rất nhanh, loại này có thể sử dụng ngay trước bữa ăn. Khi tăng liều, thuốc chỉ tăng cường độ tác động chứ không tăng thời gian có tác dụng.
- Các dung dịch của insulin kẽm hòa tan trong môi trường trung tính cho khởi đầu nhanh và có tác dụng ngắn hạn, loại này cần tiêm 1 giờ trước khi ăn .
- Loại tác động trung gian là loại dịch treo của insulin kẽm trong môi trường đệm phosphat .Thuốc khởi đầu tác động châm và do có kết hợp thêm một chất làm chậm sự hấp thụ insulin nên dạng thuốc này có thời gian tác động kéo dài.
- Các chế phẩm chứa tinh thể kẽm rất khó tan nên khởi đầu tác dụng chậm và thời gian tác động kéo dài. Dạng thuốc này cung cấp cho cơ thể một lượng insulin thấp nhưng kéo dài suốt ngày.
Liều lượng của insulin tính bằng đơn vị và phải do bác sĩ điều trị quyết định dựa trên tình trạng bệnh và chế độ ăn uống của bệnh nhân, có khi phải dùng phối hợp vài loại insulin với nhau . Người bệnh khộng nên tự ý dùng hay thay đổi thuốc hoặc thay đổi liều lượng thuốc. Khi đã được bác sĩ chỉ định tiêm insulin, cần lưu ý:
- Thuốc phải được bảo quản ở ngăn mát tủ lạnh, không để lên ngăn đá làm thuốc đông lại sẽ mất tác dụng.
- Trước khi tiêm thuốc nên lăn thuốc trong hai bàn tay vài ba phút và lắc kỹ cho đến khi dịch thuốc trong trai thành thể thống nhất, không dùng nữa nếu thấy thuốc không đồng nhất sau khi lắc.
- Nếu phải trộn lẫn 2 loại insulin với nhau cần chú ý nghe hướng dẫn của cán bộ y tế để tuân thủ đúng thứ tự khi trộn thuốc và cách dùng bơm tiêm vì thuốc của các nhà sản xuất khác nhau. Thuốc sau khi pha xong cần được tiêm ngay.
- Dùng thuốc đúng số lần và thời gian như bác sĩ đã hướng dẫn để tránh tình trạng tăng hay giảm đường huyết.
- Trong khi dùng thuốc vẫn phải tuân thủ đúng chế độ ăn uống, chăm sóc thân thể, nhất là hai bàn chân; nên tập thể dục đều đặn để tăng cường sức khoẻ.
Điều quan trọng cần chú ý là chỉ sử dụng insulin theo hướng dẫn của bác sĩ chuyên khoa.
Nguồn: Thuốc & Sức khoẻ, số 293, 1/10/2005, tr 16