Ngổn ngang quy hoạch di sản văn hoá thế giới ở Việt Nam

Ông Hùng còn cho biết: có những di sản sau nhiều năm trở thành DSTG vẫn chưa được quy hoạch tổng thể, bảo tồn phát huy giá trị như Khu di tích Mỹ Sơn, vườn quốc gia Phong Nha Kẻ Bàng và các khu thắng cảnh Hương Sơn, vườn quốc gia Ba Bể...

Có thể nói chúng ta đang ở trong một cái vòng luẩn quẩn, không có quy hoạch tổng thể thì không thể làm được cái gì ổn định thậm chí đặt thùng chứa rác ở đâu trong khu di tích cũng khó. Vì sự phân công chồng chéo hoặc bất cập và do nước ta thiếu cơ quan tư vấn có đủ năng lực.

Ví dụ: Quy hoạch bảo tồn và phát huy giá trị khu di tích Mỹ Sơn được tỉnh Quảng Nam giao cho Sở VHTT thực hiện trong khi đó tại Mỹ Sơn đã thành lập Ban Quản lý di tích, sau này tỉnh lại thành lập TT Bảo tồn di tích di sản Quảng Nam. Do sự biến động về tổ chức và sự thiếu nhiệt tình của Sở VHTT, kèm theo đó cơ quan tư vấn được chọn xây dựng quy hoạch thiếu năng lực nên nhận việc mà không hoàn thành được.

Di tích thắng cảnh Hương Sơn cũng thế, địa phương đã triển khai lập quy hoạch nhưng lại giao cho Sở Du lịch nên loay hoay mãi hàng chục năm, đến nay quy hoạch vẫn không đáp ứng được yêu cầu. Vườn quốc gia Phong Nha Kẻ Bàng lại rơi vào một bế tắc khác tuy đã được tỉnh Quảng Bình quan tâm ngay từ khi được ghi vào danh mục DSTG nhưng cho đến nay vẫn chưa tìm được cơ quan tư vấn, tỉnh đã nhờ Ủy ban quốc gia UNESCO mời tư vấn nước ngoài nhưng xem ra vấn đề không đơn giản chút nào.

Sở dĩ quy hoạch bảo tồn khu phố cổ Hội An được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt từ 1997 song triển khai thực hiện rất chậm một phần do tổ chức bộ máy của TT Bảo tồn di tích Hội An trực thuộc thị xã nên rất khó chủ động triển khai các dự án thành phần vì không có kinh phí và nhân lực để thực hiện .Mới đây tại Hội An lại xảy ra chuyện địa phương xây bảo tàng xong không biết lấy kinh phí ở đâu để tổ chức trưng bày bên trong.

Hầu hết các địa phương và cơ quan tư vấn bảo tồn di sản chưa được chú trọng đến đội ngũ cán bộ nghiên cứu, các dự án nghiên cứu, các vấn đề được nghiên cứu cả về kỹ thuật và giá trị di sản. Cho đến nay chúng ta mới tập trung bảo vệ bảo tồn, sưu tầm một số di sản, việc đào tạo cán bộ, chuẩn bị cán bộ còn rất lúng túng. Một số nơi nhặt nhạnh cán bộ của một số đơn vị trong địa phương đưa về cơ quan quản lý di sản mà không tính đến chuyên môn nghiệp vụ. Tệ hại hơn có nơi còn đưa cán bộ không thể bố trí được hoặc sắp về hưu đến lãnh đạo cơ quan bảo tồn bảo tàng.

Cũng cần lưu ý việc trong khi đang lập hồ sơ và ngay sau khi được công nhận là DSTG dường như lập tức xuất hiện tâm lý coi DSTG là nguồn tài nguyên, nguồn thu ngân sách của một số địa phương. Dẫn đến hàng loạt công trình xây dựng tự phát của nhân dân nhằm khai thác du lịch, dịch vụ quanh khu DSTG tạo nên những sức cản rất lớn đối với việc bảo vệ di sản.

Chưa huy động được sức mạnh tổng hợp của cộng đồng cho cuộc bảo tồn DSTG. Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các ban ngành từ trung ương đến địa phương và cộng đồng.

Ông Chu Shiu-Kee, Trưởng đại diện văn phòng UNESCO Hà Nội nói về cơ hội cho hợp tác quốc tế: "Tôi có một lời khuyên cho các bạn là các bạn nên trình bày một cách cụ thể và rõ ràng trong dự án kêu gọi đầu tư. Hãy nói rõ là bạn muốn kêu gọi đầu tư vào việc bảo tồn di sản nào. Chúng ta phải đảm bảo về việc bảo tồn di sản phải được kết hợp các kế hoạch phát triển du lịch, xây dựng các cơ sở hạ tầng, các khu định cư. Ví dụ một dự án xây dựng nhà ở hay đường xã có làm ảnh hưởng tới cảnh quan văn hóa xung quanh các khu di sản không? tầm nhìn các tòa nhà có làm tăng vẻ đẹp cho không gian xung quanh không?".

Nguồn: vannghesongcuulong.org