Loại giống và hạt giống lúa cho sản xuất ở Đồng bằng Sông Cửu Long

Ở ĐBSCL, giá lúa đang lên cao, nửa đầu tháng tư, giá gạo bán lẻ tăng 1.000 – 2.000 đồng/kg. Bà con nông dân ĐBSCL đang mở rộng diện tích gieo sạ lúa năm 2011, có chiều hướng vượt phạm vi thời vụ khuyến cáo, nhưng phần lớn vẫn nằm trong phạm vi kinh nghiệm của từng vùng cụ thể.

Về khoa học công nghệ, công đầu đạt thành tích trên luôn luôn thuộc về bà con nông dân, rồi đến các cơ quan chức năng liên quan. Để tiếp tục đạt kỷ lục mới trong sản xuất lúa bền vững, cần tiếp tục xác định những khiếm khuyết về nhận thức cũng như hành động, kể cả những vấn đề còn chưa rõ, chưa có cơ sở khoa học vững vàng nên thiên về cảm tính, có vậy chúng ta mới đề xuất được giải pháp khắc phục thỏa đáng.

Cơ cấu giống lúa có hiệu quả cao trước hết phải làm sao để nông dân sản xuất lúa thu nhập cao, hay bán được thóc dễ dàng, đạt giá trị sản lượng lúa của hộ nông dân trồng lúa cao. Có một thời ta khuyến cáo trồng lúa thơm đặc sản, tựa như lúa gạo Thái Lan. Trồng lọai lúa này thường đạt năng suất thấp hơn nhiều lọai giống thông thường khác, lại nhiễm sâu bệnh, vừa tốn kém nhiều hơn và “đội” giá thành sản xuất lên cao; vừa làm ô nhiễm môi trường hơn, ảnh hưởng không tốt đến sức khỏe của người dân. Cho nên, người nông dân chỉ làm theo khuyến cáo trong phạm vi hạn chế, không đạt ý mong muốn của khuyến cáo.

Các cơ quan có nhiệm vụ ở địa phương, như Sở NN và cơ quan trong sở như Trung tâm Giống, Trung tâm Khuyến nông, Chi Cục BVTV.. cần có thêm điều kiện để xác định được một cơ cấu giống thich hợp cho từng điều kiện cụ thể trong mỗi vụ của địa phương mình, trên cơ sở khuyến cáo chung của Bộ NN & PTNT, và kinh nghiệm sản xuất ở chính địa phương mình và địa phương bạn. Làm tốt việc này chúng ta có thể vừa phát huy những giống đã quen với đồng đất mình như giống lúa OMCS 2000, IR 50404..; vừa tiếp thu kịp thời giống lúa mới tốt.

Hội thảo đánh giá giống lúa hàng vụ do Viện Lúa ĐBSCL tổ chức hàng vài thập kỷ nay, năm nay vào ngày 16/02/2011, có trên 600 người tham dự đã bầu chọn giống lúa “hoa hậu” là OM10041; giống “á hậu” là OM 54541; giống đạt “ngôi thứ 3” là OM 6904 và một số giống khác. Đây mới chỉ là bước khởi đầu, vì đưa được vào sản xuất, vì còn phải nhân hạt giống, phải trồng thử để ngừoi nông dân tự đánh giá ngay trên đồng đất của mình.

Không thể có một khuyến cáo giống, thời vụ và kỹ thuật lúa chung nào đúng trong mọi trường hợp, trong đó có cơ cấu giống lúa, biện pháp gieo sạ lúa đồng lọat để né bọ rầy, tuy về lý thuyết là đúng.Bởi lẽ, giống lúa cũng như các đợt gieo sạ còn phụ thuộc vào nước đến hay nước rút sớm hay muộn ở những vùng cụ thể. Thông tin mới về cơ cấu giống cũng như đợt rầy di trú, rầy có mang virus truyền bệnh là chính xác, có cơ sở khoa học và cơ sở thực tế tình hình rầy vào bẫy đèn được cơ quan chuyên môn của ngành Bảo vệ thực vật theo dõi khá chặt chẽ và có tính chuyên nghiệp khá cao. Tuy nhiên, vẫn còn có “độ chậm” đến với nông dân trồng lúa, mức đô chậm phụ thuộc vào các kênh thông tin đến bà con nông dân sớm hay muộn, độ chính xác trên đường đi đến nông dân đảm bảo tới mức nào, và nhất là tình hình nước lũ rút sơm hay muộn là điều kiện khách quan để thực hiện lịch thời vụ sạ cấy lúa.. Để phát huy tác dụng của cơ cấu giống thích hợp, và của biện pháp “gieo sạ đồng lọat” để né rầy, cần lưu ý thực tế trên; cũng như xác định gieo sạ đồng lọat trong phạm vi nào phù hợp; đồng thời, không để lu mờ các biện pháp kỹ thuật khác.

Chất lượng hạt giống lúa ngày càng được quan tâm, vì có ảnh hưởng nào đó đến năng suất và chất lượng lúa gạo sau thu họach. Chất lượng hạt giống lúa cho sản xuất lúa ngày càng được cải thiện. Chúng ta đã có tiêu chuẩn quốc gia về chất lượng hạt giống lúa, đã có phân cấp rõ ràng về các cấp giống: giống tác giả hay giống gốc, giống nguyên chủng, giống xác nhận.

Trong thực tế họat động sản xuất giống có nẩy sinh một số vấn đề và đã được điều chỉnh để có bước đi thích hợp. Điều này chỉ có trong trường hợp giống xác nhận, còn giống nguyên chủng nói chung vẫn đảm bảo đúng. Vì rất khó khăn trong sản xuất đủ giống xác nhận cho sản xuất đại trà, nên tiêu chí có giảm thấp hơn chút ít , có nơi gọi là giống xác nhận 2, có nơi gọi là giống sản xuất, có nơi vẫn cứ gọi là giống xác nhận, tất cả đều đảm bảo chất lượng hơn hẳn tập quán lấy thóc thịt làm giống, và hơn hẳn trước đây khi chưa được quan tâm đúng mức. Hệ thống sản xuất hạt giống lúa ở các địa phương ngày một hoàn chỉnh, An Giang được coi là dẫn đầu.

Trong thời gian qua chúng ta có những tiến bộ liên tục về đảm bảo chất lượng hạt giống lúa cho sản xuất, thể hiện bằng tỷ lệ hạt giống chất lượng cao ngày một tăng. Cho nên, cần thiết gọi đúng phẩm cấp hạt giống đã có tiêu chuẩn VN, không nên. “nâng cấp” khi chưa đạt đủ tiêu chuẩn. Hàng thập kỷ qua có “sự vênh” trong công bố số liệu về phẩm chất hạt giống lúa. Nhiều nơi công bố tỷ lệ đạt giống xác nhận trong sản xuất tới 20%, 30%, cả 40% tổng số hạt giống đã dùng trong sản xuất đại trà. Nhiều cơ quan chức năng và chuyên gia cho biết giống xác nhận đúng tiêu chuẩn được dùng trong sản xuất có thấp hơn nhiểu. Sẽ dễ dàng hơn việc đề xuất và thực hiện các giải pháp tăng chất lượng hạt giống lúa, nếu chúng ta đánh giá đúng được thực trạng.

Có nhiều biện pháp kỹ thuật để giữ gìn và tăng cường "Sức khỏe hạt giống" mà các nhà khoa học và cơ quan chuyên môn đã khuyến cáo, vì: "Tốt giống, Tốt má, Tốt mạ, Tốt lúa". Tuy nhiên, khi "chấm" giống lúa nào để sản xuất thì lại cần nhớ: giống lúa nào nhiễm bệnh, kháng rầy Nâu yếu kém, thì dù hạt giống, cây mạ, cây lúa có khỏe đến đâu thì vẫn nhiễm rầy, nhiễm bệnh nếu có nguồn sâu bệnh trên đồng ruộng.