Khi vải, nhãn “kết duyên”

Cứ vào vụ thu hoạch vải, nông dân các huyện Lục Ngạn, Lục Nam (Bắc Giang) lại đứng ngồi không yên vì sợ được mùa, rớt giá. Hơn nữa, việc thu hoạch dồn dập, chỉ trong thời gian ngắn (10 - 15 ngày) khiến người dân gặp khó khăn trong khâu thu hái, tiêu thụ sản phẩm.

Trước thực trạng trên, Hội Làm vườn (HLV) Việt Nam đã gấp rút nghiên cứu đề tài trên. Mục tiêu của đề tài là góp phần chuyển đổi một phần diện tích cây vải thiều sang cây ăn quả, khắc phục tình trạng cung vượt cầu và nâng cao thu nhập của nông dân vùng trung du miền núi phía Bắc.

Cụ thể, xác định được 1-2 giống nhãn thích hợp để ghép cải tạo lên cây vải thiều; xây dựng tài liệu hướng dẫn kỹ thuật ghép và kỹ thuật chăm sóc phun bổ sung phân bón lá lên mầm vải trước khi ghép và mầm nhãn sau khi ghép cải tạo nhãn lên cây vải thiều; xây dựng 0,5ha mô hình nhãn ghép cải tạo lên cây vải thiều, cho năng suất, chất lượng cao; tập huấn kỹ thuật ghép cho 5 cán bộ kỹ thuật và 85 nông dân làm vườn (trong đó trên 50% là nữ giới).

GS.TS. Ngô Thế Dân, Phó chủ tịch Thường trực HLV Việt Nam, Chủ nhiệm đề tài, cho biết: "Để thực hiện đề tài này, kỹ thuật bón phân và chăm sóc được áp dụng theo quy trình kỹ thuật chăm sóc cây vải của Viện Nghiên cứu rau quả Trung ương với hàm lượng phân bón cho 1 cây/năm là 30kg phân hữu cơ vi sinh + 1kg urê + 1,7kg lân + 1kg kali...".

Đề tài xây dựng mô hình tại xã Tân Lập (Lục Ngạn) với diện tích 0,25ha ở một số vườn vải của gia đình các ông Phùng Văn Khải, Phạm Văn Đãi... Mô hình được thực hiện như sau: từ tháng 1 - 5/2010, phun phân bón lá, cắt tỉa và chăm sóc chồi mầm vải. Giai đoạn này chồi vải phải đạt kích thước trên 100cm, với 5-7 lá gốc, có từ 40-50 chồi/cây.

Giai đoạn hai từ ngày 20-25/5/2010, tiến hành ghép cải tạo với số lượng 35 mắt ghép/cây, tỷ lệ nảy mầm đạt trên 70%. Giai đoạn 3, từ tháng 6 - 12/2010, người dân tiến hành chăm sóc sau ghép cải tạo, tiến hành vặt mầm dại thường xuyên, phun thuốc trừ rệp và bọ phấn, bón phân. Đến nay, cành nhãn ghéo cải tạo đã bật được 5 đợt lộc, cành có chiều dài trên 75cm, sinh trưởng khỏe mạnh và không sâu bệnh.

Một mô hình khác được xây dựng tại gia đình ông Lê Thế Hơn ở xã Hồng Giang (Lục Ngạn) với diện tích 0,25ha. Hiện, cành nhãn ghép cải tạo tại mô hình này đã bật được 2 đợt lộc, dài trên 30cm.

Ông Phạm Trọng Huy ở thôn Lại Tân (xã Tân Lập) phấn khởi cho biết: "Gia đình tôi bắt đầu thực hiện việc ghép nhãn lên vải từ năm 2009, với 84 gốc ghép. Ngoài ghép nhãn lên vải, tôi còn trồng thêm các loại cây ăn quả khác như cam Canh, bưởi Diễn, hồng Nhân Hậu. Cây vải chỉ thu hoạch trong thời gian từ 10 - 15 ngày, lại không có nhân công nên các vụ trước, một lượng lớn quả tôi không thu hoạch kịp bị thối nát, rất lãng phí. Sau khi thực hiện đề tài, tôi thấy tránh được hiện tượng "được mùa, rớt giá", đan xen được nhiều loại cây trồng, giảm áp lực về thời gian thu hoạch, bón phân và công chăm sóc...".

Anh Phạm Văn Đãi cũng ở thôn Lại Tân cho rằng: "Tôi thấy việc thực hiện đề tài này rất khả thi, cho hiệu quả kinh tế cao. Tôi chưa muốn cho ra quả năm nay vì phải để cho mắt ghép khỏe, sang năm các anh lên đây chắc chắn vườn nhãn sẽ đẹp hơn thế này...".

Hơn 2 năm thực hiện đề tài, GS.TS Ngô Thế Dân khẳng định: "Các giống nhãn chín muộn ở Hà Tây (cũ) và nhãn địa phương có khả năng ghép cải tạo trên vải thiều Lục Ngạn với tỷ lệ sống cao (trên 70%), mầm nhãn ghép sinh trưởng mạnh, có khả năng tiếp hợp tốt với gốc ghép. Việc sử dụng phân bón lá có tác dụng tăng kích thước cành vải tái sinh, duy trì gốc (trung bình 6,6 lá), giúp mầm nhãn ghép bật mầm tập trung, đồng thời tăng khả năng sinh trưởng của cành nhãn ghép, chiều dài đạt trên 84cm. Việc phòng trừ các loại sâu hại như rệp, rầy, bọ trĩ trong giai đoạn mắt ghép bật mầm là rất cần thiết".

Trong buổi nghiệm thu đề tài, bà Lê Thị Nhung, Phó giám đốc Dự án Khoa học công nghệ nông nghiệp (Bộ Nông nghiệp & Phát triển Nông thôn), đã đánh giá cao hiệu quả đề tài. Bà Nhung cho biết: "Đây là một trong 125 đề tài mà Dự án đang triển khai ở 41 tỉnh, thành cả nước. Thời gian thực hiện trong vòng 3 năm. Những đề tài như thế này sẽ góp phần xóa đói, giảm nghèo, giúp nông dân các vùng chuyên canh cây ăn quả tăng thu nhập, cải tiến kỹ thuật...".

Để đề tài có tính bền vững và nhân rộng ra các địa phương khác, GS.TS Ngô Thế Dân cho rằng: "Đây là kỹ thuật mới, cần phải có những theo dõi, đánh giá trong những năm tiếp theo, trong đó cần chú ý đến khả năng ra hoa, tạo quả, chất lượng quả cũng như khả năng tiếp hợp lâu dài giữa cành nhãn ghép và gốc ghép vải thiều để từ đó khuyến khích, nhân rộng".