Liên hiệp các hội và khoa học kỹ thuật Việt Nam
Thứ sáu, 12/03/2010 18:31 (GMT+7)

Giáo sư Bùi Trọng Liễu và triết lý giáo dục: "Liệu cơm gắp mắm"

Trong ông vừa có hình ảnh một trí thức thành đạt, vừa có hình ảnh của một nhà nho dang dở và dường như nét u hoài của của những ước mơ không trọn vẹn luôn phảng phất đâu đó ở "ông Nghè" Bùi.

27 năm nay, ông đã không thể trở về Việt Nam vì lý do sức khỏe, GS Bùi Trọng Liễu mở đầu cho cuộc trò chuyện cùng chúng tôi bằng những nỗi buồn man mác:

"Tôi rời nước nhà ra đi đầu năm 1950, mới hơn 15 tuổi. Thời gian sống ở nước ngoài so với thời gian sống ở Việt Nam tính ra đến nay đã gấp nhiều lần, nhưng sự gắn bó với cội rễ hầu như không dứt. Lòng mong muốn trở về thăm quê cũ vẫn âm ỉ trong lòng tôi."

Tôi còn "lải nhải" mãi đến tận bây giờ

Dù tuổi cao, sức yếu, công việc bận mải nhưng cố GS.VS Nguyễn Văn Đạo đã từng gọi GS Bùi Trọng Liễu là một kiều bào hiếm thấy bởi sự bền bỉ đóng góp ý kiến cho nền giáo dục nước nhà. Thưa GS, vậy "ngọn lửa" nào đã giúp cho ông có nhiệt tình và kiên nhẫn đến vậy?

Tôi nghe nói, trong sách Luận ngữ của Trung Hoa, Thiên Thái Bá, có chép hai câu của Tăng tử (Tăng Sâm), đại ý là: "Con chim sắp chết, tiếng kêu bi ai/Con người sắp chết, lời nói thành thật". Tất nhiên, tôi không tự nghĩ tôi như "người sắp chết" theo nghĩa đen, nhưng theo nghĩa bóng thì tôi là người không còn cầu danh vọng, chẳng có lý do để khoe khoang cho mình hay cho ai; những dịp hiếm hoi còn lại để phát biểu ý kiến thì lời phát biểu phải là lời thành thật, không che giấu.

Tôi đã phát biểu những ý kiến về giáo dục đào tạo đã từ mấy chục năm nay, ngay trước ngày hòa bình trở lại trên đất nước ta. Thoạt tiên là nói qua những lá thư hoặc lời phát biểu tới các nhà lãnh đạo ở cái thuở mà còn rất ít người có điều kiện hoặc có ý muốn làm việc này ; tiếp theo là những kiến nghị trên báo, trên sách và phương tiện truyền thông khác khi thời thế đã cho phép, và tôi còn "lải nhải" nói đi nói lại mãi đến tận hôm nay.

Và điều gì khiến GS phải "lải nhải" trong suốt hàng chục năm qua?

Vì tôi luôn mong muốn có một nền giáo dục "hay" cho một xã hội "bình thường" - "bình thường" không phải là "tầm thường" mà nghĩa là "lành mạnh" - là giáo dục được những con người "bình thường" thành những công dân "bình thường", đào tạo họ thành những con người "biết việc - thạo việc", đảm nhiệm tốt những công việc "bình thường".

Trong một xã hội bình thường như vậy, bằng cấp đánh giá đúng được trình độ hiểu biết, chức danh phù hợp với nhiệm vụ, luật pháp cho phép và bảo đảm cho những người làm ăn lương thiện phát huy được tài năng của họ và nhân tài từ đó mà có... Còn nếu ngược lại, đó là một nền giáo dục, đào tạo "dở", một nền giáo dục, đào tạo chỉ nhắm khuyến khích con người nuôi dưỡng ý tưởng trở thành những danh nhân bản xứ, danh nhân sở tại...

Tôi thiết tưởng ngày nay, đất nước không thể thịnh vượng hơn nếu chỉ cứ nhắm tăng số anh hùng được bầu, tăng các kỳ thi đua... Nếu qui định rằng đang ở chức vụ này thì phải có bằng cấp kia thì đó là một sai lầm. Vì không ít người sẽ dùng mọi biện pháp, kể cả bất chính, để có được mảnh bằng để rồi tranh giành nhau những địa vị xã hội, để ăn trên, ngồi trốc!

Mà khi đã có những nhận xét về tình hình rồi mà không đề nghị các biện pháp thì e rằng chỉ hoàn toàn là phiếm luận. Vì thế nên một câu hỏi đáng được chú ý là: Trong một xã hội đã "trót không bình thường" như ở ta, thì giải pháp cấp bách phải là gì? Thế là tôi phải lải nhải!

"Tôi rất hãi những mục tiêu hoành tráng!"

GS đã phải "lải nhải" điều gì?

Tình hình ngành GD&ĐT của nước ta hiện tại rất phức tạp, không đồng đều và đôi khi tự phát nên một cuộc chấn hưng "toàn bộ" tất khó thực hiện được. Do đó trước mắt, xin nhắc lại một trong những kiến nghị của tôi trong thời gian qua là lập ra một vài cơ sở đại học công lập hoàn toàn mới, cỡ nhỏ, đa khoa, không cần đủ các ngành, nhưng đủ các cấp kể cả cấp đào tạo qua nghiên cứu (tiến sĩ), có sức quản lý cho tốt để làm gương.

Đồng thời cứ để cho các đại học khác tiếp tục tồn tại, dù là công lập, dân lập hay tư lập, kệ họ phát triển tốt, hoặc lay lắt, hoặc biến đi, miễn là đừng đi lệch hướng. Đây chính là cách tiến hành cuộc chấn hưng có hiệu quả, mà không làm cho các thành phần liên quan bị "hãi". Theo tôi, đó là con đường nhanh nhất, rẻ nhất, thực tế nhất, dẫn tới chấn hưng nền GD&ĐT của đất nước.

Ngày nay, nền kinh tế của nước ta là kinh tế thị trường (dù có định hướng) trong một khung cảnh toàn cầu hóa, giáo dục, đào tạo cần phù hợp với những mục tiêu "cao cả" đặt ra cho toàn xã hội. Nhưng tôi rất hãi mục tiêu đồ sộ, nhắm thành tích hoàng tráng, mà rồi hóa ra đầu voi đuôi chuột. Thà cứ khiêm tốn, liệu cơm mà gắp mắm có khi rốt cục cũng chẳng thua kém thiên hạ nhiều lắm!

Thời gian gần đây, ngành GD- ĐT đã có những bước chuyển biến rất cơ bản dù vẫn còn nhiều khiếm khuyết. Là một nhà khoa học đang sống và làm việc ở nước ngoài, ông đánh giá như thế nào về người đứng đầu của ngành GD- ĐT hiện nay?

Theo tôi biết thì ít có ai năng nổ tận tụy như ông Bộ trưởng GD-ĐT hiện nay. Ông đã liên tiếp có mặt ở nhiều địa bàn để giải quyết những việc cấp bách, khen thưởng, úy lạo. Với một nhịp độ làm việc như vậy, dù là "mình đồng da sắt", tôi không biết ông sẽ chịu đựng được bao lâu ở vị thế vừa là tư lệnh vừa là lính xung kích như thế. Vì vậy, tôi thiết tha mong các cấp lãnh đạo cao hơn ông, dư luận cả nước và các phương tiện truyền thông, hỗ trợ ông để ông có thể thực hiện được nhiệm vụ của người tư lệnh trong ngành GD- ĐT, bởi vì các vấn đề tầm cỡ vĩ mô, chiến lược, cũng cần rất nhiều thì giờ tập trung suy nghĩ trước khi được đưa ra giải quyết.

Xin trân trọng cảm ơn GS.

Một hiện tượng hiếm thấy

"Giáo sư Bùi Trọng Liễu là một tri thức nho nhã và rất khiêm nhường. Ông rất ngại chủ động tiếp cận với các nhà lãnh đạo có chức, có quyền, song ông lại luôn luôn nhận được sự quan tâm ân cần của họ bởi ông có trí tụê và có một tấm lòng nhiệt thành với đất nước, thẳng thắn đề xuất những vấn đề có tầm cỡ lớn, đặc biệt trong lĩnh vực mà ông tinh thông là khoa học và giáo dục.

Đóng góp ý kiến nhằm xây dựng đất nước tốt hơn thì nhiều kiều bào ta đã thực hiện được, song kiên trì góp ý kiến nhiều lần, nhiều năm như GS Liễu là một hiện tượng hiếm thấy. Bù đắp lại, một số đề xuất của ông đã được nhiều cơ quan chấp thuận và đưa vào thực hiện, nhiều thông tin chính xác về khoa học và giáo dục cũng đã được ông cung cấp kịp thời.

Hướng về Tổ quốc luôn là xu thế của cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài. Dù sống ở bất kỳ đâu, trong bất kỳ hoàn cảnh nào, kiều bào ta cũng luôn nuôi dưỡng tinh thần yêu nước, ý thức dân tộc, mà GS Bùi Trọng Liễu là một tấm gương tiêu biểu".

Cố GS.VS Nguyễn Văn Đạo

Xem Thêm

Bình Thuận: Chọn danh mục đề án phản biện năm 2025
Chiều ngày 02/01/2025, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh (Liên hiệp hội) tổ chức họp cho ý kiến danh mục các đề án, dự án, quy hoạch, chương trình, kế hoạch (gọi chung đề án) thực hiện tư vấn, phản biện, giám định xã hội năm 2025 của Liên hiệp hội tỉnh.
Phú Thọ: Tìm giải pháp nâng cao trình độ phát triển kinh tế xã hội
Ngày 17/12, Liên hiệp Hội tỉnh đã phối hợp với Cục Thống kê tỉnh và Hội Thống kê tỉnh tổ chức hội thảo tư vấn phản biện và giám định xã hội về: Đánh giá trình độ phát triển kinh tế xã hội của tỉnh Phú Thọ so với các tỉnh trong vùng Trung du và miền núi phía Bắc đến năm 2023; đề xuất giải pháp cho những năm tiếp theo.

Tin mới

Tiền Giang: Tổng kết hoạt động năm 2024
Sáng ngày 31/12/2024, Liên hiệp hội tỉnh đã tổ chức hội nghị Ban Chấp hành mở rộng tổng kết hoạt động năm 2024, đề ra phương hướng, nhiệm vụ năm 2025. Phó chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh Phạm Văn Trọng tham dự hội nghị.
Gia Lai: Liên hiệp hội tổng kết năm 2024
Sáng ngày 31/12/2024, Liên hiệp hội tỉnh đã tổ chức hội nghị Tổng kết công tác năm 2024 và đề ra phương hướng, nhiệm vụ hoạt động năm 2025. Tham dự hội nghị có bà Ayun H’But, Phó Chủ tịch HĐND tỉnh cùng đại diện lãnh đạo một số sở, ban, ngành, mặt trận, đoàn thể của tỉnh.
Tự hào Liên hiệp Hội Việt Nam
Ca khúc: “Tự hào Liên hiệp Hội Việt Nam”. Nhạc: Doãn Nguyên. Lời thơ Lê Cảnh Nhạc. Tập thể cán bộ, phóng viên Viện Nghiên cứu Văn hóa và Phát triển cùng Tạp chí điện tử Văn hóa và Phát triển biểu diễn tại Hội thảo khoa học: “Đại tướng Võ Nguyên Giáp Nhà quân sự thiên tài, nhà văn hóa lớn”, ngày 26/12/2024, tại Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam.
Phó Chủ tịch VUSTA được trao tặng danh hiệu Huân chương Lao động hạng 3
Chiều ngày 22/12/2024, Ban Tuyên giáo Trung ương Đảng đã tổ chức Hội nghị Tổng kết công tác năm 2024, triển khai nhiệm vụ năm 2025 của cơ quan, Đảng bộ và các đoàn thể cơ quan. Đồng chí Nguyễn Trọng Nghĩa, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương đã chủ trì và phát biểu chỉ đạo tại Hội nghị.
An Giang: Tổng kết nhiệm vụ năm 2024
Chiều ngày 30/12, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh An Giang (Liên hiệp hội) đã tổ chức Hội nghị Ban Chấp hành lần thứ 6, khóa IV, nhiệm kỳ 2022-2027. Hội nghị tập trung đánh giá hoạt động năm 2024, thống nhất bổ sung hội viên mới và đề ra phương hướng, nhiệm vụ năm 2025.