Giái pháp đẩy mạnh hoạt động quản lý an toàn bức xạ trên địa bàn tình Thanh Hóa

Hiện nay, trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa có 4 cơ sở công nghiệp xây dựng sử dụng nguồi bức xạ ( Nhà máy xi măng Bỉm sơn; Nhà máy xi măng Nghi sơn; Nhà máy bia Thanh Hóa; Công ty đường Nông Cống), 2 cơ sở kinh doanh vàng bạc ( tiệm vàng Kim Liên và tiệm vàng Mai Linh Châu ) và gần 70 cơ sở y tế sử dụng các thiết bị bức xạ để khám chữa bệnh (máy xạ trị gia tốc tuyến tính, máy X quang thường quy, X quang tăng sáng truyền hình, máy chụp cắt lớp CT, máy tán sỏi, máy chụp động mạch vành, máy X quang chụp vú, máy X quang chụp răng…). Ngoài một số cơ sở bức xạ trong ngành công nghiệp, các cơ sở bức xạ khác chủ yếu là các phòng chụp X quang y tế nằm tản mạn tại các huyện trên toàn tỉnh, do đó gây nhiều khó khăn cho công tác quản lý về an toàn bức xạ (ATBX) nói chung và phòng ngừa, khắc phục sự cố, tai nạn bức xạ nói riêng.

Kết quả thanh tra các cơ sở y tế sử dụng thiết bị bức xạ và kinh doanh vàng sử dụng nguồn phóng xạ năm 2011 cho thấy:

Các cơ sở đều đã chấp hành quy định như tổ chức che chắn cản xạ (tường phòng X quang y tế trát Barit, cửa phòng được che chắn bằng lớp chì); phần lớn phòng đặt thiết bị X quang đảm bảo về diện tích, kích thước. Các cơ sở có sử dụng nguồn phóng xạ đều đảm bảo an ninh nguồn. Trong đó, nhiều cơ sở đã được cấp hoặc đang làm các thủ tục với cơ quan quản lý (Sở KH&CN) để được cấp Giấy phép tiến hành công việc bức xạ và nhiều cơ sở đã khắc phục tốt các tồn tại về ATBX theo yêu cầu của các đoàn thanh tra ATBX. Nhưng tồn tại trong việc chấp hành quy về ATBX tại các cơ sở giảm đáng kể so với kết quả thanh tra ATBX những năm trước đây. ..Đây là những tín hiệu đáng mừng trong việc chấp hành các quy định của nhà nước về bảo đảm ATBX và an ninh các nguồn phóng xạ trên địa bản tỉnh. Tuy vậy, kết quả thanh tra cũng cho thấy vẫn còn không ít cơ sở chấp hành chưa đúng, hoặc chấp hành chưa đầy đủ các quy định về ATBX như: không khai báo thiết bị bức x; không có giấy phép hoặc giấy phép đã hết hiệu lực; lưu giữ hồ sơ về ATBX chưa đầy đủ; chứng chỉ về ATBX của người phụ trách ATBX chưa có hoặc quá hạn;vi phạm về chỉ dẫn cảnh báo phóng xạ; nội quy ATBX; quy trình vận hành thiết bị; không trang bị liều kế cá nhân cho nhân viên bức xạ; chưa tổ chức khám sức khỏe cho nhân viên bức xạ; không thực hiện báo cáo tình hình ATBX hàng năm…

Nguyên nhân dẫn đến vi phạm chủ yếu là do:

-       Các cơ sở y tế sử dụng thiết bị X quang chủ yếu tập trung vào việc khám chữa bệnh, nhiều cơ sở chưa nắm bắt và tuân thủ đầy đủ các quy định về ATBX, nhất là các bệnh viện ở miền núi, vùng sâu, vùng xa. Một số cơ sở lần đầu được thanh tra ATBX và có những cơ sở mới thành lập hoặc đang tiến hành cải tạo, sửa chữa bệnh viện, phòng đặt máy XQ…

-       Các tổ chức dịch vụ có đủ điều kiện để kiểm tra, kiểm định máy X quang; đọc liều xạ cá nhân, đánh giá ATBX… có ít lại ở xa chủ yếu chỉ ở Trung ương, tại Thanh Hóa chưa đáp ứng được yêu cầu thực tế. Mặt khác chu kỳ kiểm tra, kiểm định máy X quang là 1 lần/năm và chi phí thực hiện các nội dung này tương đối cao trong khi đó phí thu từ chụp X quang để chuẩn đoán bệnh theo quy định lại rất thấp không đảm bảo thu bù chi nên gây khó khăn cho các cơ sở sử dụng thiết bị X quang chuẩn đoán bệnh.

-       Một số cơ sở, cán bộ phụ trách ATBX chưa quan tâm, chưa chủ động tham mưu cho Lạnh đạo chấp hành các quy định về ATBX mà chỉ chú trọng đến khám, chữa bệnh. MỘt vài cơ sở đang xây dựng trụ sở mới, chuẩn bị thay đổi phòng đặt thiết bị X quang nên chưa có điều kiện thực hiện đầy đủ quy định về ATBX.

Nhằm đẩy mạnh hoạt động quản lý nhà nước về khoa học và công nghệ nói chung, quản lý về ATBX nói riêng, nhưng năm vừa qua sở KH&CN Thanh hóa không ngừng kiện toàn củng cố bộ máy tổ chức. Đặc biệt, năm 2010, Sở đã thành lập Phòng Quảng lý chuyên ngành có chức năng tham mưu cho Giám đốc Sở về quản lý lĩnh vực ATBX. Bên cạnh đó, các thủ tục hành chính như: cấp giấy phép hoạt động cho các cơ sở bức xạ ( sử dụng thiết bị X quang chuẩn đoán y tế), cấp chứng chỉ nhân viên bức xạ… đều đã thực hiện theo cơ chế “một cửa” và được quản lý theo TCVN ISO 9001:2008. Sở cũng đã được trang bị 01 máy đo liều bức xạ tức thời, phục vụ cho công tác quản lý về ATBX. Với nhưng động thái tích cực như vậy, hàng năm Sở đã thực hiện cấp giấy phép, gia hạn giấy phép tiến hành cong việc bức xạ cho hàng chục cơ sở; thực hiện thẩm định các phòng đặt máy X quang y tế; định kỳ 3 năm /lần tổ chức các lớp đào tạo, tập huấn kiến thức về ATBX và cấp chứng chỉ cho nhân viên bức xạ, tiến hành điều tra, thống kê các cơ sở bức xạ, nguồn phóng xạ, thiết bị bức xạ; định kỳ hàng năm tổ chức thanh tra việc chấp hành các quy định về ATBX, ngoài ra Sở cũng đã tiến hành các hoạt động tuyên truyền về công tác bảo đảm ATBX và an ninh nguồn phóng xạ trên các phương tiện thông tin đại chúng như Internet, báo, đài PTTH…nhằm mục đích tạo cho cộng đồng nhận thức đầy đủ về công tác này.

Tuy đã được quan tâm, đẩy mạnh, song đội ngũ cán bộ quản lý cũng như điều kiện cơ sở vật chất – kỹ thuật phục vụ công tác quản lý về ATBX vẫn còn thiếu ( thiết bị chuyên dụng chưa đầy đủ, các bảo hộ lao độn phù hợp để thực hiện kiểm tra, kiểm soát đánh giá ATBX chưa có…); năng lực chuyên môn kỹ thuật ATBX còn hạn chế. Đây là thực tế khó khăn đối với công tác quản lý nhà nước về ATBX trên địa bàn tình.

Để nâng cao hiệu quả quản lý ATBX trên địa bàn tình, theo chúng tôi cần quan tâm thực hiện một số nội dung sau:

1) Đối với cơ quan quản lý nhà nước:

-       Cần tăng cường tổ chức các lớp đào tạo về ATBX cũng như về quy trình vận hành máy cho các kỹ thuật viên trực tiếp sử dụng vận hành thiết bị và quản lý nguồn phóng xạ. Đồng thời cần mở cần mở các khóa đào tạo ATBX cho các Lạnh đạo cơ sở bức xạ để đáp ứng các kiến thức cơ bản về ATBX, các khóa đào tọa này được duy trì tổ chức định kỳ hàng năm. Trong các khóa đào tạo, tập huấn này cần phải mời các chuyên gia giỏi về ATBX về giảng dạy.

-       Đẩy mạnh công tác tuyên truyền về ATBX trên các phương tiện thông tin đại chúng như Đài PT &TH, Báo Thanh Hóa, Báo Văn Hóa, Thông tin, các tạp chí… nhằm nâng cao nhận thức công đồng về ATBX và có ý thức phòng tránh nguy hiểm phóng xạ. Hàng năm, Đài truyền hình Thanh Hóa nên có chương trình phóng sự về thực trạng ATBX trong địa bàn tỉnh và đưa ra những kiến thức cơ bản về ATBX nhằm tuyên truyền rộng rãi trong cộng đồng.

-       Tăng cường cán bộ quản lý ATBX và trang thiết bị, bảo hộ lao động phục vụ việc quản lý ATBX: Để tăng cường công tác quản lý ATBX cần phải tăng cường nguồn nhân lực được đào tạo chuyên ngành vật lý hạt nhân phụ trách quản lý ATBX để có thể quan lý chuyên sâu về kỹ thuật ATBX và trên diện rộng trong toàn tỉnh, đồng thời đầu tư trang thiết bị chuyên dụng về đo đạc đánh giá ATBX, bảo hộ lao động phù hợp và các thiết bị cần thiết khác để phục vụ công tác kiểm tra, thanh tra, kiểm soát, thẩm định… về ATBX tại các cơ sở có hoạt động bức xạ.

-       Xây dựng kế hoạch ứng phó với sự cố phóng xạ của tỉnh và xây dựng các quy trình kỹ thuật khác phục sự có và tổ chức các buổi diễn tập về công tác ứng phó sư cố và khắc phục sự cố phóng xạ với sụ tham gia của các tổ chức, cá nhân và cơ quan có liên quan để luôn luôn sẵn sàng ứng phó sự cố và khắc phục sự cố khi có sự cố phóng xạ sảy ra trên địa bàn tỉnh.

-       Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra về ATBX, có sự phối hợp liên ngành giữa các cơ sở liên quan: Sở KH &CN, Sở y tế và lực lượng cảnh sát Môi trường tổ chức thanh tra hàng năm về ATBX tại cơ sở y tế và công nghiệp. Các đoàn thanh tra cần thể hiện trách nhiệm trong việc tuyên truyền nâng cao hiểu biết và ý thức chấp hành pháp luật về ATBX cho cơ sở, góp phần tháo gỡ khó khăn vướng mắc cho cơ sở. ĐỐi với hững cơ sở chỉ vì lợi ích trước mắt mà bất chấp các quy định về ATBX đã vận hành thiết bị phóng xạ, nguồn phóng, quản lý nguồn phóng xạ thiếu an toàn phải được xử lý nghiêm các vi phạm.

2) Đối với các cơ sở bức xạ:

Nâng cao nhận thức, ý thức trách nhiệm đối với công tác ATBX theo vị trí, vai trò của từng đối tượng theo quy định của pháp luật.

-       Người đúng đầu cơ sở bức xạ: cần bố trí người phụ trách ATBX, quy định trách nhiệm và quyền hạn của người phụ trách ATBX bằng văn bản; thực hiện đầy đủ các quy định đã nêu trong giấy phép tiến hành công việc bức xạ; tổ chức kiểm xạ, kiểm soát chất phóng xạ, đảm bảo liều chiếu xạ không vượt quá liều giới hạn; xây dựng và tổ chức thực hiện kế hoạch ứng phó sự cố cơ sở và một số nội dung khác theo quy định của pháp luật.

-       Nhân viên bức xạ: Là người làm việc trực tiếp với bức xạ có trách nhiệm thực hiện quy định pháp luật và tuân thủ quy chuẩn kỹ thuật quốc gia tương ứng, sử dụng phương tiện theo dõi liều chiếu xạ và các phương tiện bảo vệ khi tiến hành công việc bức xạ, khám sức khỏe định kỳ theo chỉ dẫn của người phụ trách về ATBX, từ chối làm việc khi điều kiện bảo đảm an toàn không đầy đủ; báo nagy cho người phụ trách an toàn hiện tượng bất tường về an toàn, an ninh trong việc tiến hành công việc bức xạ; thực hiện khắc phục sự cố bức xạ theo chỉ dẫn của người phụ trách an toàn.

3) Đối với đơn vị sự nghiệp có chức năng làm dịch vụ về ATBX:

Để phục vụ cho công tác quản lý ATBX và tạo điều kiện thuận lợi cho các cơ sở thực hiện đúng quy định về ATBX, Trung tâm Thông tin ứng dụng – Chuyển giao KH&CN cần được tăng cường tiềm lực để đẩy mạnh hoạt động tư vấn, dịch vụ về năng lượng nguyên tử nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho cơ sở thực hiện tốt các quy định của pháp luật về ATBX, cũng như đáp ứng các yêu cầu về dịch vụ kỹ thuật phục vụ công tác quản lý nhà nước trong lĩnh vực năng lượng nguyên tử trên địa bàn tỉnh.