Để có một chậu lan Hoàng thảo đẹp!

Cóthể nói trong tất cả các loại lanthì Dendrobium là loài Lancónhiều chủng loại nhất. Nó đa dạng và phong phú, cóhơn 1000 loài xuất xứ từ Ấn Độ đến Á Châu, Hàn Quốc rồi Nhật Bản xuống tới Châu Úc, nhưng nhiều nhất là khu vực Đông Nam Á. Không cómộtđịnh nghĩa chung nào cho từ Dendrobium . Cótài liệu cho rằng chữ này do tiếng La Tinh, dendronghĩa là cây, còn chữ biosnghĩa là sự sống. Do đó dendrobium được hiểu là cây lansống ở trên cây hay phong lan. Ở Việt Nam , người ta thường gọi chúng là Hoàng Thảo hay Đăng Lan. Loại Lannày được chia ra thành nhiều nhóm:

- Nhóm thứ nhất cóđặc điểm là lá xanh quanh năm và hoa thì thường mọc ở gần ngọn như DendrobiumAntennatum,DendrobiumPhalaenopsis…

- Nhóm thứ hai thì lá thường rụng vào mùa đông và hoa thường mọc ở gần đốt trên thân cây như DendrobiumAnosmum,DendrobiumWardianum…

- Nhóm thứ ba hay còn gọi là nhóm Callista khi ra hoa thì hoa rủ xuống phía dưới như DendrobiumChrysotoxum,DendrobiumFarmeri…

- Nhóm thứ tư là nhóm Latoura với chùm hoa mọc thẳng đứng như dendrobiumAtroviolaceum,DendrobiumSpectabile…

- Nhóm thứ năm là nhóm Formosae cóđặc điểm là trên thân và lá cây cólông màu đen và hoa thường là màu trắng như DendrobiumDraconis,DendrobiumFormosum…

Chính vì sự đa dạng về chủng loại mà loài lannày cóđiều kiện sinh thái rất đa dạng, cóloài hoa chỉ mọc ở vùng lạnh, cóloài lại chỉ sống ở vùng cókhông khí nóng, cũng cóloài chỉ chịu được nhiệt độ vừa phải, nhưng cómộtsố loài lại rất dễ chịu là điều kiện khí hậu nào cũng sống được.

So với các giống lankhác thì Dendrobiumcóthể nhân nhanh giống bằng phương pháp chiết nhánh thông thường. Vì nó là loại lanđa thân với nhiều giả hành, các giả hành thường mang mộtthân với nhiều lá mọc xen kẽ, trên thân córất nhiều mắt ngủ. Tại những mắt ngủ này sẽ đâm chồi và cho ra mộtcây con mới. Đối với Dendrobium thì hoa của loài này cóthể mọc từ thân thành từng chùm hay chỉ mọc mộthoa duy nhất. Có mộtsố loài dendrobium trước khi ra hoa sẽ rụng hết lá. Đặc biệt hơn các giống lankhác, các chồi hoa của lanDendrobium không những mọc trên các giả hành mới, tại các giả hành cũ cũng cóthể mọc hoa, vì thế mộtcây Dendrobiumcóthể cho ra nhiều cành hoa. Mặt khác hoa của loài Dendrobiumnày thường rất lâu tàn, thường là từ 2 đến hơn 3 tháng, cóloài hoa cóthể nở suốt quanh năm như DendrobiumCaesar Alba,DendrobiumCaesarLa tin... Tuy nhiên cóloài cũng sớm nở tối tàn như LanThạch Hộc ( DendrobiumCrulllenatum).

Dendrobiumcũng là giống rất phong phú về màu sắc và hình dạng hoa. Chính vì thế người Việt Nam dùng những hình tượng khác nhau dể tượng trưng cho mộtsố loài Dendrobium nào đó: mộtcon chim bồ câu trắng ( LanBạch Câu), mộtloài hạc lẻ loi ( LanGiả Hạc), hay mộtđàn bướm vàng bay trăng gió ( LanKim Điệp)…

Nhờ những ưu điểm đó của lanDendrobium mà ngày nay nó chiếm mộtvị trí rộng lớn trên thị trường tiêu thụ.Ở Bạc Liêu, thì thị trường tiêu thụ lankhông nhiều, thậm chí những người sành hoa kiểng cũng chỉ biết mộtvài loại lan. Nhưng đối với giống Dendrobiumnày thì đa phần người thích hoa đều biết, mặc dù cóngười chỉ biết đến nó với cái tên chung là hoa lanchứ chưa từng nghe đến cái tên khoa học khó nhớ này: Dendrobium , thậm chí mộtsố người thích hoa lancòn rất mập mờ về kỹ thuật trồng và chăm sóc loại lannày. Tuy nhiên loài Dendrobium này không hẳn là khó trồng. Nếu chúng ta nắm được mộtsố bí quyết cơ bản của loài này và nguồn gốc nguyên thủy của nó thì việc đểcómộtchậulanđẹp, hoa lâu tàn là mộtđiều khá dễ dàng.

1. Nhiệt độ

Nhiệt độ ảnh hưởng rất nhiều đến sự tăng trưởng của lanDendrobium . Vào mùa hè nóng nực cây phát triển nhanh hơn cho nên cần nhiều độ ẩm và nước. Phần lớn các cây này thích hợp với nhiệt độ ban đêm vào khoảng 50-60°F (10-16°C) và ban ngày vào 70-90°F (21-32°C) Nếu trời nóng hơn nhiệt độ ở trên chúng ta nên tưới cây thường xuyên hơn, cây sẽ không bị tình trạng căng thẳng (stress) hay nóng cháy.Vì đa dạng về chủng loại nên mỗi loài dendrobium cần mộtnhiệt độ nhất định

Đối với nhóm Dendrobium ưa lạnh, chúng sẽ sinh trưởng và phát triển tốt nhất ở nhiệt độ lý tưởng là 15 ^oC, những giống này được lấy từ các vùng cao nguyên của Việt Nam và Miến Điện trên độ cao 1000m như các loài Vảy Cá ( DendrobiumLinlleyi), Thủy Tiên Tím ( Dendrobiumamabile), Long Nhãn Kim Điệp ( Dendrobiumfimbriatum). Các loài này nếu được trồng ở nhiệt độ cao hơn hoặc bằng 25 ^oC, thì cây vẫn sống, nhưng phát triển yếu hơn và hiếm bao giờ ra hoa.

Đối với nhóm Dendrobium ưa nóng, gồm đa số các giống Dendrobium rừng của Châu Úc, Indonêxia, Malaixia và các loài của giống Dendrobium lai hiện được trồng tại thành phố Hồ Chí Minh và các tỉnh phía Nam, nhiệt độ thích hợp cho các hoài của nhóm này là 25 ^oC. Tuy nhiên các giống Dendrobium lai chịu được mộtnhiệt độ cao hơn nhiều.

Đối với nhóm Dendrobium trung gian cóthể sống ở cả vùng lạnh và vùng nóng. Ở vùng lạnh cây sinh trưởng và ra hoa nhiều hơn ví dụ các loài DendrobiumPrimulinum,Dendrobiumfanmeri,Dendrobiumchrysotoxum, nhiệt độ lý tưởng của các loài này là 20 ^oC.

2. Độ ẩm

Độ ẩm thích hợp giúp cho cây được phát triển nhanh hơn, hoa cũng tươi tốt và lâu tàn. Dendrobium cũng như đa số các giống lankhác chỉ phát triển tốt trong điều kiện không khí ẩm và thoáng, vào ban ngày cây cần độ ẩm khoảng từ 40-60%, vào ban đêm độ ẩm thích hợp từ 60-90% thì cây sẽ phát triển tốt hơn. Cấu tạo giá thể quá ẩm và úng là điều kiện bất lợi cho sự sinh trưởng của giống Dendrobium vì cóthể toàn bộ rễ bị thối và biểu hiện là các cây con mọc từ phần ngọn của thân.Với độ ẩm cao, lá cây và rễ cây sẽ cóthể hút hơi nước trong không khí khi cần thiết.

3. Tưới nước

Nước rất quan trọng cho cây đểtăng trưởng. Vào mùa hè cây cần nước nhiều hơn là mùa đông. Nếu thiếu nước cây sẽ không phát triển và cóthể bị chết khô. Nhìn thấy thân cây hoặc lá cây bị nhăn nheo, chúng ta biết là cây bị thiếu nước. Vào mùa hè chúng ta cóthể tưới 2 lần mộttuần, nếu trồng trong chậunhựa, còn mùa đông chỉ tưới mỗi tuần mộtlần là đủ. Tưới quá nhiều nước, cây sẽ bị úng thủy, thối rễ và tạo cho cây dễ bị nhiễm trùng hoặc nhiễm nấm rồi chết. Riêng đối với những giống Dendrobium được trồng ở TPHCM thì chu kỳ tưới nước lại khác hơn: từ tháng 5 đến tháng 11 tưới nước 2 lần/ngày ,từ tháng 12 đến tháng 2 tưới nước 3 lần/ngày và từ đầu tháng 3 đến cuối tháng 4 tưới nước 1 lần/ngày. Sự thay đổi các điều kiện sinh thái trong mùa nắng và mùa mưa là nguyên nhân chính quyết định sự ra hoa của loài Dendrobium .

4. Ánh sáng

Ánh sáng rất quan trọng cho cây lanvì nó trực tiếp giúp cho cây tạo ra chất dinh dưỡng giúp cho cây tăng trưởng nhanh. Nếu thiếu ánh sáng cây sẽ yếu mềm và chậm phát triển, không những thế mà cóthể làm cho cây không ra hoa được. Nhưng nếu quá nhiều ánh nắng sẽ làm cho cây bị cháy lá hoặc cây con bị chết.

Khác với LanHồ Điệp, Dendrobium là loại lanưa ánh sáng. Nếu ở LanHồ Điệp chỉ cần 30% ánh sáng, thì ngược lại Dendrobium cần tới 70% ánh sáng, cường độ ánh sáng từ 15.000 – 30.000 lux thích hợp cho sự sinh trưởng và phát triển của loài này. Nếu trồng trong giàn thì các chậuDendrobiumnên treo cách xa nhau đểtạo độ thoáng và cây cóthể hấp thu ánh sáng đầy đủ hơn, đối với những cây lanlớn khoảng cách giữa 2 cây là 25cm và những cây lannhỏ khoảng cách là 15 cm. Đểsự phân bố ánh sáng được điều hòa và đểviệc sử dụng phân bón dễ dàng hơn, ta nên chọn những cây cùng kích thước và những cây cùng tuổi trồng chung trong mộtgiàn đểtiện chăm sóc.

Mặt khác, nếu trồng dưới ánh sáng trực tiếp cây vẫn phát triển tốt, tuy nhiên đểngăn ngừa trường hợp cây bị bỏng lá, ta phải tập cho các cây thích nghi từ từ và các chậu khi trồng phải treo hơi khít vào nhau.Nhưng thiếu ánh sáng đối với các loài thuộc giống này sẽ gây ra sự thoái hóa rõ rệt, số lượng hoa cũng rất ít, cây èo ọt. Trái lại, thừa ánh sáng đối với các loài thuộc giống Dendrobim,chỉ làm cho cây xấu đi vì lá quá vàng hoặc các giả hành trơ trụi, nhưng cây sẽ thích nghi dần và vẫn đảm bảo cây ra hoa nhiều và đẹp. Dù sao điều kiện ánh sáng lý tưởng vẫn cho kết quả tối nhất.

5. Bón phân

Tùy theo từng loại Dendrobium mà nhu cầu phân bón là khác nhau. Đối với Dendrobimthân đứng là loài lanđòi hỏi dinh dưỡng cao, vì thế chúng cần rất nhiều phân bón và cóthể dùng rất nhiều dạng phân bón khác nhau.Còn các loại Dendrobium thân thòng ăn phân yếu phải dùng nồng độ thật loãng. Dendrobium cần nhiều phân bón vào mùa hè hơn là mùa đông vì mùa hè cây tăng trưởng nhiều hơn. Nếu cóđầy đủ chất dinh dưỡng cây sẽ mau lớn, ra nhiều hoa và hoa to hơn. Ta nên dùng phân NPK 20-20-20 hoặc NPK 15-15-15 đểbón quanh năm và NPK 6-30-30 đểkích thích cho ra hoa. Chỉ nên dùng ¼ hoặc ½ thìa cà phê với mộtgallon (4 lít) nước đểtưới cây mỗi tuần. Nếu dùng quá nhiều thì dễ bị cháy lá và cháy rễ cây. Nếu thấy ngọn lá bị cháy đen tức là nhiều phân quá, hãy ngưng bón phân trong 2 tuần rồi mới tưới phân trở lai. Ta cũng nên tưới nước không phân mỗi tháng mộtlần đểrửa hết chất đọng trong chậu.

Trong suốt mùa tăng trưởng (từ đầu tháng 5 đến cuối tháng 1), mộttháng trước khi bước vào mùa nghỉ (trong suốt tháng 2) ta bón phân NPK 10-20-30 làm 2 lần/1 tuần đểtạo mộtsức chịu đựng cho cây trước khi bước vào mùa nghỉ. Trong mùa tăng trưởng nếu cây cónụ hoa, ta thay phân NPK 30-10-10 bằng phân NPK 10-20-20 với chu kỳ bón 2 lần/1 tuần cho đến khi hoa tàn. Trong mùa nghỉ hoàn toàn không bón phân cho Dendrobium , hay đúng hơn giảm và không bón phân cho Dendrobium khi cây hoàn tất thời kỳ tăng trưởng hằng năm của nó. Thường Dendrobiumhoàn tất thời kỳ tăng trưởng vào tháng 9 đến tháng 10 khi mà những lá cuối cùng của nó thấy được trên đỉnh giả hành và thân. Thời kỳ tăng trưởng hoàn tất, bạn giảm nước tưới và thức ăn từ từ cho đến khi không còn gì nữa trong mộtthời gian chừng 4 tuần, vào lúc này cây cần càng nhiều ánh nắng càng tốt- phối hợp với điều kiện khí hậu tháng 12 ngày ngắn và nhiệt độ mát - những giống thay lá hằng năm chuẩn bị rụng lá đểhình thành phát hoa.

Tuy nhiên, xin khẳng định rằng mặc dù phân bón rất cần thiết cho Dendrobium nhưng nếu sử dụng liều lượng quá nhiều trong mộtlần tưới hoặc tưới nhiều lần trong tuần sẽ làm cho cây bị chết. Vì thế đừng vì mong muốn cây mau ra hoa mà lạm dụng phân bón mộtcách không phù hợp.

6. Cấu tạo giá thể

Mặc dù rất dễ chịu về điều kiện ánh sáng nhưng Dendrobium rất nhạy cảm khi cấu tạo giả thể không thích hợp. Chậutrồng Dendrobiumphải là những chậucónhững lỗ nhỏ đểtạo độ thoáng và giúp cho cây không bị úng. Tuy nhiên do bản năng sinh học và cấu trúc thực vật với giả hành cóthân, các loài thuộc giống Dendrobiumcóthể dùng giá thể hơi ẩm nhưng không làm thối căn hành. Dễ chịu hơn LanHồ Điệp, giá thể dành cho Dendrobium là loại dễ kiếm, rẻ tiền: xơ dừa (phải được ngâm thuốc chống mốc trước khi sử dụng). Và không nên tưới nước nhiều, như thế sẽ làm cây bị thối vì quá ẩm. Tuy nhiên cũng cóngười dùng nguyên trái dừa như mộtcái chậulàm giá thể cho cây, khoét mộtlỗ dưới đáy trái dừa đểtạo độ thoáng cho cây. Nhưng giá thể tốt nhất dành cho Dendrobiumlà than.

7. Thaychậu

Khi giá thể trong chậubị ẩm ướt sẽ làm cho rễ cây bị thối do giá thể xơ dừa sau mộtthời gian bị mục và lắng xuống đáy chậutạo thành mộtlớp mùn úng nước. Ngoài ra chính lớp mùn là điều kiện sinh sống thuận lợi của các côn trùng. Các loài này tác động cùng với sự bất lợi vì thừa nước, cắn phá toàn bộ rễ của cây lan. Do bản năng sinh tồn cây lansẽ phản ứng bằng cách mọc ra mộtsố cây con trên ngọn thân của các giả hành đểduy trì nòi giống. Điều này cho thấy giá thể trong chậuđã bị hư, ta phải tiến hành thay chậuvà cho giá thể mới vào.

Đối với Dendrobium thì ta nên tiến hành thay chậu2 năm 1 lần vì trong quá trình sinh trưởng và phát triển, chậucóthể bị đóng rêu, giá thể cóthể bị hư hao, cây mất cân đối (cây quá lớn, chậuquá nhỏ không đủ không gian đểtạo độ thoáng cho rễ cây phát triển mộtcách tốt nhất).

8.Mộtsố sâu bệnh và cách phòng trị

- Gián và cuốn chiếu : Do đa dạng về chủng loại nên Dendrobium cần bón nhiều loại phân khác nhau. Giá thể xơ dừa sau mộtthời gian được trồng sẽ bị ẩm ướt làm cho rễ cây bị thối. Điều này là nguyên nhân gây ra những con gián và cuốn chiếu làm cho giá thể bị hư. Khi gặp hiện tượng này ta nên thay giá thể mới.

- Mộtloại rệp màu vàng : Chúng thường xuất hiện trên bề mặt lá cây, cókích thước rất nhỏ như đầu cây tăm, chúng cótác hại sẽ hút nhựa cây làm cho cây thiếu sự sống. Đối với những loài côn trùng như thế ta chỉ cần dùng Serpa, Bassa, nồng độ 1/500 là cóthể tiêu diệt chúng.

- Nấm và virut : Khi cây không được vệ sinh kỹ lưỡng ta sẽ thấy xuất hiện nấm trên thân cây. Hoặc khi thấy cây bị khô thân ở gần gốc và giả hành làm cho giả hành khô và chết thì lúc đó cây đã bị virut tấn công. Đểngừa bệnh ta nên dùng những loại thuốc trị nấm như Topsil, Zineb, Bencmyl với nồng độ 1/400, chu kỳ phun là ½ tháng phun 1 lần.

Nhìn chung thì Dendrobium là loại landễ trồng (vì nó cónhiều chủng loại, thích nghi được nhiều loại khí hậu: lạnh, nóng, trung bình), dễ kiếm (vì nó cóthể sinh sống ở nhiều vùng khác nhau), dễ nhân giống (vì nó là loại lanđa thân nhiều giả hành), và điều đặc biệt là giá của mộtchậuDendrobiumphù hợp với người dân (khoảng từ 30.000 - 50.000 đồng). Chính vì vậy mà nắm bắt được mộtsố kỹ thuật cơ bản trồng và chăm sóc loại lannày thì việc đểcómộtchậuDendrobiumđẹp, thậm chí là nhiều chậudendrobiumđẹptrong khu vườn, quả là mộtđiều dễ dàng đối với những người dân Bạc Liêu yêu hoa lan.