Cây xộp chữa bệnh

Mùa hoa quả: tháng 5-10

Cây mọc hoang trên những thân cây to, vách đá trong rừng và những bức tường ẩm ở đình chùa hoặc ngôi nhà cổ.

Nhiều bộ phận của cây xộp như cánh, lá, quả, nhựa đều là những vị thuốc được dùng phổ biến từ lâu đời trong y học cổ truyền và kinh nghiệm dân gian.

Cành xộp:Thu hái vào mùa hè, lấy những cành già, cắt ngắn, rồi phơi hay sấy khô, dược liệu có vị đắng, chát, hơi ngọt, tính bình, không độc, có tác dụng bổ dưỡng, ích khí, giảm đau.

Chữa thần kinh suy nhược, đâu nhức chân tay, đau lưng, liệt dương, di tinh: cành xộp (1000g) rửa sạch, thái nhỏ, phơi khô, nấu với 2-3 lần nước, rồi cô thành cao lỏng. Hạt đậu đen (200g), sao, nấu cho mềm nhuyễn, nghiền nát, lọc lấy nước. Trộn cao xộp với nước đậu đen và 160g đường kính. Tiếp tục cô đến khi được cao lỏng sền sệt. Để nguội, đổ 200ml rượu trắng vào cao, khuấy đều. Ngày dùng 2-3 lần, mỗi lần 30ml trước bữa ăn và khi đi ngủ. Có người còn phối hợp cây xộp với thục địa và ngải cứu. Thuốc rất tốt cho người cao tuổi.

Chữa thấp khớp mạn tính:Cành xộp (20g), rễ cỏ xước (20g), thổ phục linh (20g), rễ tầm xuân (20g), dây rung rúc (12g), thiên niên kiện (10g), rễ gấc (10g), lá lốt (10g), dây đua xương (10g), cành dâu (10g), tất cả thái nhỏ, phơ khô, sắc với 400ml nước còn 100ml, cô tiếp đến khi đặc sánh, hoà 20ml rượu, chia làm 3 lần uống trong ngày.

Bột cành xộp còn là thành phần trong rượu bổ Ditakina cùng với bột vỏ cây sữa và một rễ hà thủ ô đỏ dùng cho người bị thiếu máu, xanh xao, mệt mỏi, người mới ốm dậy, kém ăn, phụ nữ sau khi đẻ, người lao động nặng nhọc.

Lá xộp:Thu hái vào mùa xuân hè, rửa sạch, phơi hoặc sấy khô, dược liệu có vị chua, tính bình, có tác dụng giảm đau, cầm máu. Chữa đau lưng, đái ra máu: lá xộp (20g), cam thảo dây (15g) thái nhỏ, phơi khô, sắc uống ngày một thang. Chữa kiết lỵ: Lá xộp (lá ở cành mang hoa quả, 20g), là mơ lông (10g), lá lốt (10g), nụ sim (5g), sắc hoặc tán bột làm viên uống.

Quả xộp:Thu hái vào tháng 10-11. Nếu dùng quả xanh thì bổ đôi phơi khô; có khi, người ta nhúng quả vào nước sôi để một phút, rồi mới phơi khô để bảo quản được lâu. Dược liệu có vị chua, ngọt, hơi chát, tính bình, có tác dụng bổ thận tráng dương, mạnh tinh, mát máu, thông sữa, chống viêm. Liều dùng hàng ngày: 20-30g dưới dạng thuốc sắc hoặc làm cao uống. Để chữa tắc tia sữa, ít sữa, sưng vú, lấy quả xộp (40g) phối hợp với bồ công anh (15g), lá mua (15g), sắc uống; đồng thời, lấy lá bồ công anh (30g) giã nhỏ, thêm ít giấm, chưng nóng rồi chườm đắp.

Ở Trung Quốc, vùng Quảng Đông, Quảng Tây, người ta cũng dùng quả xộp xanh làm thuốc tăng tiết sữa với tên Dương bất lưu hành. Quả xộp xanh (12g), dây sàn xạt (12g) sắc uống là thuốc chữa di mộng tinh.

Quả xộp chín chứa đến 13% chất gôm, được chế biến thành nước giải khát thơm ngon, bổ mát và lạ miệng. Cách làm cụ thể như sau: Chọn quả có màu tím sẫm (không bị thối nhũn), rửa sạch, lau khô, giã nát hoặc xay nhuyễn, rồi cho vào túi vải, ép lấy nước cốt. Để yên một thời gian, nước này sẽ đông đặc thành bánh như thạch màu trắng (người Hoa gọi là bạch lương phấn). Khi dùng, thái thạch thành sợi, cho vào một cốc nước đường có thêm ít hương liệu như dầu chuối hoặc hoa nhài. Có thể uống với nước đá.

Nhựa xộp:Trích từ thân cành, bỗi chữa ghẻ lở, mụn nhọt, hắc lào, dị ứng sơn. Các nhà khoa học đã chiết được chất ficin từ nhựa và thấy có tác dụng diệt ký sinh trùng đường ruột.

Nguồn: Khoa học và Đời sống, số 266, ngày 21/5/2005