Một số phương pháp định giá công nghệ phổ biến

Đặc biệt là hiện nay, số lượng doanh nghiệp nhỏ và vừa ở Việt Nam không ngừng tăng lên qua mỗi năm. Để doanh nghiệp Việt Nam có thể cạnh tranh trong xu thế hội nhập thế giới, đòi hỏi cần nâng cao năng suất, chất lượng và hạ giá thành sản phẩm… muốn vậy, doanh nghiệp cần đổi mới công nghệ, một trong những vấn đề doanh nghiệp quan tâm là giá thành công nghệ khi được chuyển giao. Tuy nhiên, hoạt động định giá công nghệ ở Việt Nam mới diễn ra trong thời gian gần đây và đang được các tỉnh thành trên cả nước chuẩn bị triển khai.

Theo Thông tư số 31/2011/TT-BKHCN ngày 15 tháng 11 năm 2011 của Bộ Khoa học và Công nghệ Hướng dẫn nội dung và phương thức hoạt động của các tổ chức đánh giá, định giá công nghệ “Định giá công nghệ là hoạt động xác định giá của công nghệ”. Khi định giá công nghệ, cần xem xét công nghệ theo các nội dung cơ bản sau: Đặc tính cơ bản của công nghệ (Mức độ cơ giới hóa, tự động hóa khi áp dụng công nghệ; tính mới của công nghệ; tỷ lệ sản phẩm công nghệ cao khi áp dụng công nghệ; tuổi thọ của công nghệ và mức độ hao mòn vô hình và nguy cơ cạnh tranh của những công nghệ tương tự); tính ưu việt của công nghệ khi sử dụng về (các giải pháp hợp lý hóa sản xuất khi áp dụng công nghệ; tính vượt trội, tăng khả năng cạnh tranh của chất lượng sản phẩm khi sử dụng công nghệ; sự an toàn, các tác động đến môi trường sau khi áp dụng công nghệ; mức độ phù hợp, đổi mới công nghệ khi áp dụng; mức chi phí hoặc định mức tiêu hao năng lượng, nguyên nhiên liệu cho một đơn vị sản phẩm trước và sau khi áp dụng công nghệ và mức tăng lợi nhuận từ bán sản phẩm sau khi sử dụng công nghệ); những vấn đề liên quan khác khi sử dụng công nghệ như: Phạm vi chuyển giao công nghệ: Công nghệ được chuyển giao độc quyền hoặc không độc quyền; chuyển giao lần đầu hay thứ cấp; chuyển giao toàn bộ hoặc một phần hoặc chỉ chuyển giao bí quyết; chuyển giao có kèm hoặc không kèm quyền sở hữu công nghiệp; tính hợp lý khi sử dụng nguyên vật liệu có sẵn trong nước, tại địa phương khi áp dụng công nghệ; tính hợp lý khi sản phẩm của công nghệ được sử dụng thay thế hàng nhập khẩu hoặc xuất khẩu sang các thị trường nước ngoài và khi định giá các công nghệ trong từng ngành hoặc nhóm ngành cụ thể có thể xem xét thêm các nội dung khác phù hợp với đặc thù của ngành hoặc nhóm ngành đó. Bên cạnh đó, cũng cần quan tâm đến phương thức sử dụng chuyên gia định giá công nghệ, phương thức sử dụng hội đồng định giá công nghệ, tiêu chuẩn của chuyên gia định giá công nghệ…

Ngày nay, nhiều công nghệ đa dạng và hiện đại đã được du nhập vào nước ta, các doanh nghiệp Việt Nam có cơ hội lựa chọn công nghệ cho mình. Tuy nhiên, không phải doanh nghiệp nào cũng lựa chọn chuẩn xác về công nghệ mới, tiên tiến nhất và đúng giá trị thực của nó, Vì vậy, vai trò của định giá công nghệ càng trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết nhằm giúp các doanh nghiệp Việt Nam thuận lợi hơn trong quá trình đổi mới công nghệ, tăng sức cạnh tranh các sản phẩm trong thời kỳ hội nhập với thế giới. Việc định giá này có thể được thực hiện bằng nhiều phương pháp khác nhau: Phương pháp tiếp cận dựa trên chi phí; phương pháp tiếp cận dựa trên thu nhập; phương pháp tiếp cận dựa theo thị trường; phương pháp dựa trên phí bản quyền; phương pháp tiếp cận hỗn hợp; phương pháp tùy chọn giá;… mỗi phương pháp đều có ưu nhược điểm riêng và không có phương pháp tốt nhất cho mọi trường hợp. Cụ thể một số phương pháp định giá công nghệ như sau:

Phương pháp tiếp cận dựa trên chi phí: Theo phương pháp này thì tổng cộng các chi phí ước tính tương đương có thể sử dụng thay thế hoặc tái tạo (ở thời điểm hiện tại). Chi phí sản xuất, tiêu thụ bao gồm chi phí sản xuất, chi phí Marketing và chi phí phân phối.

“Phương pháp định giá theo chi phí không tính đến giá trị thương mại của công nghệ, cả giá trị thương mại thực tế mà công nghệ đã có cũng như giá trị thương mại tiềm năng mà nó có thể có. Các phương pháp định giá theo chi phí có thể hữu dụng trong việc xác định xem nên mua công nghệ hay nên tự nghiên cứu phát triển công nghệ, có tính cả việc chi phí cho việc đăng ký bảo hộ độc quyền công nghệ. Ngoài ra, phương pháp định giá theo chi phí có thể được bên chuyển giao sử dụng để hỗ trợ việc xác định mức giá sàn có thể chấp nhận được trong các điều khoản của hợp đồng chuyển giao” - (theo Diễn đàn Doanh nghiệp).

Ưu điểm của phương pháp này là tương đối đơn giản và đáng tin cậy do có thể kiểm soát được các đại lượng tính giá bán sản phẩm.

Nhược điểm của phương pháp này là không tính đến lợi ích kinh tế hiện tại hoặc lợi ích tương lai phát sinh từ việc sử dụng công nghệ.

Phương pháp tiếp cận dựa vào thị trường: Đối với phương pháp này thì ước tính được giá trị từ giá cả hoặc từ phí bản quyền so với các công nghệ tương tự. Phương pháp này phụ thuộc vào tình hình biến động của thị trường và theo thời kỳ về giá cả để định giá cho phù hợp, ví dụ như các nguyên vật liệu cát, đá... thay đổi theo mùa; các vùng miền núi, đồng bằng, thành phố... thay đổi theo địa lý và thị trường;…trên cơ sở đó, trong quá trình định giá cần tính yếu tố trượt giá vào trong dự thầu. Để có được kết quả tương đối chính xác từ phương pháp này, cần có các điều kiện sau: Một thị trương năng động với các công nghệ có thể so sánh được; các công nghệ có thể so sánh được bán ra với các điều khoản hợp đồng mua bán đã biết và các bên giao dịch độc lập và có thiện chí.

Ưu điểm của phương pháp này là tương đối đơn giản và dễ hiểu, nếu có các dữ liệu thích hợp.

Nhược điểm của phương pháp này là giá cả thường ít khi được tiết lộ khi thực hiện giao dịch hoặc nếu được cung cấp thì độ tin cậy cũng không cao; có sự khác nhau về địa lý, thị trường và công nghệ.

Phương pháp tiếp cận dựa vào đấu giá (Auction): Đấu giá là phương pháp đơn giản để xác định giá thị trường công nghệ. Theo lý thuyết, giá cao nhất được trả sẽ phản ánh đúng nhất giá thị trường của một công nghệ mà không cần sử dụng bất cứ phương pháp định giá nào khác. Khi cuộc đấu giá kết thúc thì giá cuối cùng được tính là giá của công nghệ đó.

Ưu điểm của phương pháp này là dễ định giá công nghệ vì không phải tính toán phức tạp và cũng không phải dùng công nghệ đã quá cũ so với hiện tại.

Nhược điểm của phương pháp nầy là phải có quá trình chuẩn bị trước và thông báo trước về nội dung, địa điểm, thời gian đấu giá và quan trọng nhất là phải tập hợp được đủ số lượng người cần thiết để tham gia đấu giá.

Dù sử dụng phương pháp nào để định giá công nghệ thì cũng là cơ hội để bên mua và bên bán xích lại gần nhau hơn, giúp cho quá trình ký kết hợp đồng chuyển giao công nghệ được nhanh chóng và thuận lợi giữa 2 bên khi đạt được các thỏa thuận chuyển giao.

Định giá công nghệ là một quá trình có chủ kiến rõ nhằm xác định giá trị bằng tiền của tài sản và được dựa trên nguyên tắc và phương pháp xác định giá trị tài sản hữu hình hiện có. Để định giá thành công, thì các doanh nghiệp cần dựa vào sự hỗ trợ của các chuyên gia tư vấn chuyên nghiệp khi phải đối mặt với thực tế định giá phức tạp. Việc định giá công nghệ có tính hướng dẫn bên mua và bên bán cân nhắc các điều kiện và các thỏa thuận để đạt được sự chấp nhận chung khi thương thảo và giá cuối cùng là do 2 bên quyết định và thấy hài lòng.