Văn minh hại người
GS Daniel Lieberman đẩy cánh cửa vào nhà xác, nơi có hàng ngàn hộp các tông xếp ngay ngắn trên những giá kim loại. Nhà khoa học lật tìm một trong số hợp đó - nó được đánh số 57. 886. Ông lấy ra chiếc hộp sọ mầu nâu. “Anh nhìn xem, tất cả được sắp đặt tuyệt vời thế nào, răng không mọc đúng vị trí” - miệng nói, tay GS Lieberman chỉ vào hàm răng.
Hãy vứt bỏ giày dép
Những hiện vật khác trong các bộ sưu tập của bảo tàng Peabody (Đai học Hanvard) cũng có hàm răng đầy đặn tương tự. Những hộp sọ giáo sư sinh học tiến hóa Daniel Lieberman giới thiệu có xuất xứ từ nhiều vùng khác nhau của thế giới và có nhiều trăm năm tuổi. Khi ấy vẫn chưa hề có máy móc chỉnh sửa hàm răng, mặc dù vậy tất cả đều sở hữu hàm răng cực thẳng. Chứng cứ đó cho thấy, dân chúng thời đó buộc phải nhai vất vả thế nào trong một bữa ăn. “Hàm răng đòi hỏi sức kéo cơ học. Chỉ khi ấy xương cốt của hàm răng mới có thể phát triển đầy đủ và bảo đảm đủ chỗ cho tất cả số răng” - GS Lieberman giải thích. Xương hàm răng thế hệ chỉ khoái khẩu với fastfood (các món ăn nhanh) và những sản phẩm chế biến công nghiệp sẽ kém phát triển. Hậu quả sẽ xuất hiện hàm răng cong vẹo nếu không uốn nắn bằng thiết bị chỉnh sửa.
Nhưng tất cả không chỉ kết thúc ở hàm răng: Tình trạng xương cốt mất canxi và thấp khớp, áp huyết cao, trầm cảm tiểu đường, các khuyết tật thị giác, phát phì, viêm mũi dị ứng, các bệnh ung thư, đau cột sống, thoát vị ruột, hội chứng sợ ăn và bệnh Parkinson (liệt rung) - nhiều chứng bệnh hành hạ chúng ta chỉ vì lí do chúng ta không sống đúng với thiên hướng bẩm sinh. GS Stephen Stearms (Đại học Yale ở New Haven, bang Connecticut) là một trong những đồ đệ của học thuyết y học tiến hóa. Các nhà khoa thuộc trường phái này nghiên cứu, bằng cách nào quá khứ đã hình thành cơ thể con người tiền sử và kiên trì tìm kiếm những đơn thuốc đã chứng tỏ tính hiệu quả từ kỷ nguyên đồ đá. “Chúng ta có thể học cách sống hài hòa với những điều kiện do sinh học quy định của cá thể” - GS.BS Detlev Ganten, trưởng nhóm nghiên cứu Charite khẳng định.
Cho dù ngày càng nhiều công trình nghiên cứu cung cấp không ít lý thuyết về tính đúng đắn của y học tiến hóa, những quy định này vẫn hiếm khi tìm được chỗ đứng trong thực tế y học. Hơn thế các bác sĩ thường chỉ tập trung vào triệu chứng có thể chữa trị. “Với bệnh bàn chân phẳng, tai biến não hay loãng xương chúng tôi áp dụng giải pháp chỉnh hình, phẫu thuật và điều trị tân dược, để chân chung sống với những căn bệnh đó. Tuy nhiên qua đó nền văn hóa của chúng ta còn tự xa rời hơn nữa lối sống, mà cơ thể của chúng ta đã được tạo hóa hình thành để thích nghi với nó. Tôi gọi hiện tượng đó là sự què quặt của tiến hóa” - GS Lieberman đánh giá.
Điều kiện sống tại các quốc gia công nghiệp phát triển vốn không thích hợp với tự nhiên của con người. Sự đối lập ngày càng khoét sâu này là một trong những lý do quan trọng dẫn đến tình trạng đầu tư bảo vệ sức khỏe ngày càng phình to. Chỉ riêng năm 2007 nước Đức đã chi cho mục đích này 253 tỷ euro, chiếm trên 10% GDP.
Trong khi hoàn toàn có thể giảm thiểu được tự 70% chi phí trên nếu như nhân loại quan tâm đúng mức đến nhu cầu của phần xác và phần hồn trong quá trình tiến hóa. Thí dụ điển hình là bệnh tiểu đường dạng 2. Trên 90% tổng các trường hợp mắc bệnh nguồn gốc từ những thay đổi của nền văn minh, mà cơ thể con người chưa được chuẩn bị để thích nghi. Trên lối sống thiếu hoạt động mâu thuẫn với tự nhiên còn chất thêm gánh nặng thực đơn quá ngọt (nhiều đường).
Không ai tiếc nuối nạn đói hoặc tỷ lệ tử vong cao thời kỳ đồ đá. Thuốc kháng sinh, sản phẩm sữa và đồ hộp tiệt trùng, hệ thống điều hòa trung tâm và robot đủ loại là điều may mắn lớn. Con người hiện đại sống lâu hơn người tiền sử. “Tuy nhiên chúng ta có thể thụ hưởng sức khoẻ tốt hơn và hạnh phúc hơn nếu như mỗi ngày cố gắng dành thời gian cho cuộc dạo bộ mỏi chân” - GS. BS Detlev Ganten khẳng định.
Trong thời gian dạo bộ, mọi người có thể thoải mái cởi bỏ giầy dép. Cho dù giầy dép bảo vệ bàn chân trước nguy cơ thương tật, nhưng gắn liền với không ít tác dụng phụ tai hai hơn nhiều - như kết quả nghiên cứu thực hiện với 2, 3 ngàn trẻ em ở Ấn Độ. Trong khi chỉ 2,8 bé trai và bé gái đi chân đất bị hội chứng bàn chân phẳng… chỉ số này ở trẻ quanh năm đi giầy dép lên tới 13,2%. Việc thường xuyên đi giầy làm suy yếu cơ gót chân và hậu quả làm phẳng bàn chân.
Đi chân đất còn có thế mạnh nữa: Có thể “đơm” được ký sinh trùng thuộc nhóm sán chỉ. Ấu trùng của chúng chui qua da và thâm nhập vào đường máu sau đó tìm đến phổi. Khi người ho, chúng sẽ bắn lên miệng và bị nuốt vào hệ tiêu hóa cùng với nước miếng. Trong hệ tiêu hóa, những ấu trùng này nở thành loại vi khuẩn có ích chuyên hút máu dư thừa trong ruột non.
Ký sinh trùng, bạn tốt bụng
Nghe khủng khiếp? Thế nhưng sự “xâm lược” có mức độ của ký sinh trùng có thể phát huy tác dụng hữu ích đối với sức khỏe con người. Hàng tỷ người tại những quốc gia nghèo cả đời chung sống với đủ loại giun sán - và trái với dân số những quốc gia công nghiệp phát triển cao song trong môi trường sạch sẽ vô trùng, rất hiếm dân các quốc gia nghèo bị bệnh dị ứng. Nghiên cứu được thực hiện tại Gabông rút ra mốt quan hệ trực tiếp giữa vệ sinh thái quá và nguy cơ dễ mắc bệnh dị ứng. Các bác y học nhiệt đới đã tiến hành tẩy sạch ký sinh trùng cho trẻ em địa phương. Ngay khi bụng trẻ tiệt nọc giun sán, cùng lúc người ta ghi nhận tình trạng dị ứng bụi nhà đột ngột gia tăng. Té ra trong quá trình tiến hóa con người đã thiết lập mối quan hệ gần gũi với đủ loại ký sinh trùng. Chính chúng đã hạn chế khả năng mẫn cảm của hệ đề kháng con người. Việc tiêu diệt giun sán bằng tân dược khiến cho hệ đề kháng không còn đối thủ quen biết quay đầu tấn công mô tế bào của chính cơ thể.
Suốt nhiều ngàn năm con người đã thực hiện nếp sống nhất định. Trong thế kỷ qua bỗng chốc tất cả đều thay đổi. Nhiều bộ phận chưa lắp thích nghi với lối sống thay đổi đột biến là nguyên nhân dẫn đến cơ thể mắc đủ loại bệnh”- BS. BS Koel.Weinstock, chuyên gia về hệ tiêu hóa thuộc Trung tâm Y học Tufts New England ở Boston (Mỹ) nhận xét. Và nhà khoa học đã sử dụng ký sinh trùng điều trị có kết quả bệnh viêm ruột mãn tính. GS. BS Weinstock đã sử dụng trichuris suis, tức loại sán ký sinh trong hệ tiêu hóa của lợn. song cũng tấn công con người. Tuy nhiên chúng không thể làm tổ lâu trong các cơ quan nội tạng, vì thế nhà khác đã chọn để chữa cho bệnh nhân. Ông đã chọn 29 người mắc bệnh ruột mãn tính có tên Lesniowski- Crohn y học vẫn bó tay. Những tham gia thí nghiệm cứ ba tuần lại uống một liều trứng sán lợn. Kết quả: Sau 5 tháng điều trị tình trạng bệnh tình của 21 đối tượng đã được cải thiện đáng kể.
Phái đẹp, nạn nhân
Tại nhiều quốc gia thế giới, xấp xỉ 10 phụ nữ, có một bị ung thư vú. Dịch bệnh ung thư này chắc chắn cũng là nổi loạn mang tính sinh học. Phụ nữ “kỷ nguyên” đồ đá phần lớn thời gian mang bầu hoặc cho con bú. Cơ thể của họ tạo ra lượng estrgen ít hơn nhiều so với phụ nữ hiện đại, vậy trong vòng cả cuộc đời chắc chắn họ chỉ có 160 kỳ rụng trứng. Trong xã hội hiện đại phụ nữ có kinh nguyệt đầu tiên sớm, nhưng ít hơn có thai hơn và thời gian cai con bú sớm hơn. Trong vòng cuộc đời thậm chí có thể có 450 kỳ rụng trứng đều đặn. Vì thế trong cơ thể phụ hiện đại cho đến lúc mãn kinh estrogen gần như lúc nào cũng hiện diện- yếu tố làm gia tăng nguy cơ ung thư vú.
GS. BS Mel Greaves (viện nghiên cứu Ung thư Vương quốc Anh) thuộc nhóm các nhà khoa học đánh giá thực trạng trên một cách phê phán. Ông là một trong số rất ít nhà ung thư học chuyên nghiên cứu di truyền học tiến hóa các bệnh ung thư. Theo GS. BS Greaves, do ảnh hưởng của cuộc sống phồn thịnh, bình đẳng giới và các biện pháp ngừa thai phụ nữ hiện đại thực thì mô hình tái sản xuất, mà họ chưa được chuẩn bị và phương diện lịch sử nòi giống và di truyền học. Lần đầu tiên điều đó bộc lộ là 300 năm trước, trong các nữ tu sĩ Italia có chế độ dinh dưỡng tốt và thực hiện lối sống hà khắc (không bao giờ có cơ hội tiếp xúc với đối tượng khác giới và sinh nở). “Không thể tìm thấy tu viện nào vắng bóng bệnh ung thư vú” - thầy thuốc Bemardino Ramazzini nổi tiếng thời đó ngạc nhiên ghi lại.
Tương tự vú phụ nữ - tuyến tiền liệt của đàn ông cũng khổ sở vì nền văn minh. Được kích thích bởi hoóc môn nam giới testosteron, suốt thời gian cuộc đời (kể từ thời điểm bắt đầu tuổi dậy thì) tuyến này sản xuất dung dịch đặc biệt phục vụ tinh trùng trong các mối quan hệ tình dục.
Thời nguyên thủy trong điều kiện xã hội quần thể, thực tế người đàn ông giải quyết “chuyện ấy” bất cứ lúc nào có nhu cầu - suốt cuộc đời với bất kì đối tượng khác giới nào. Tuyến tiền liệt liên tục thông thoáng. Ngày nay, vì nhiều lý do khác nhau: ngay đấng mày râu lấy vợ sớm, thời gian giải quyết nhu cầu sinh lý cũng rất hạn chế. Đa số đến 60 tuổi, bộ máy sinh dục của phần lớn đàn ông đã bị “bỏ xó” vì bà vợ không còn khả năng chiều chồng. Tuyền tiền liệt bị ứ đọng, sinh bệnh. Và vì thế không con đực của loài động vật có vú nào có tuyến liền liệt hay bị ung thư đàn ông.
Lối sống tai hại
Theo GS Lieberman, săn bắt tập thể là lối sống mang tính quyết định đối với sự phát triển của con người. Tổ tiên loài người nghĩ ra dạng săn bắt hữu hiệu này, bởi họ từng là những “vận động viên” điền kinh hoàn hảo và có sức bền tuyệt. Khi vẫn chưa biết đến cung tên và dáo mác, họ hạ thủ được những con hươu, nai đã đuối sức sau đường chạy bằng những viên đá và gậy gộc, để tiếp thu lọc lấy thịt chúng. Trong khi thực đơn giàu đạm động vật tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của não bộ. Con người có thói quen chạy nhảy được mã hóa trong gien di truyền và vì thế có nhu cầu hoạt động giống như nhu cầu hít thở không khí. Lúc nào chúng ta cũng cần chạy, suốt cả cuộc đời GS Lieberman, nhà khoa học mỗi tuần chinh phục đường chạy 30- 50 km dọc sông Charles River, khẳng định. Bằng cách đó GS Lieberman đã tiếp cận lối sống tổ tiên chúng ta từ kỷ nguyên đồ đá cũ, thế hệ chắc chắn hoạt động tích cực hơn nhiều. Hình mẫu bộ phim đầu tiên của chuyên gia nhân chủng học, GS Fred Flintsto chắc chắn mỗi ngày chạy 40 km. Đường chạy việt dã hàng ngày phục vụ tốt sức khỏe của nhân ngày phục vụ thể dễ dàng nhận thấy qua những bộ lạc hiện đại vẫn duy trì cuộc sống dựa vào săn bắt và cái lượm. Các thành viên của bộ lạc gần như không ai bị bệnh tim - mạch, thực tế trong họ không ai bị áp huyết cao, còn các vấn đề tâm lý rất hiếm xảy ra. Điều đó không có gì liên quan tuổi tác, khi biết rằng rằng những người thợ săn tên 60 tuổi (chiếm 8% cộng đồng được nghiên cứu) vẫn duy trì phong độ tuyệt vời. Trái lại, tình trạng sức khoẻ của họ sẽ suy giảm nhanh chóng - nếu bắt họ sống theo lối sống của người phương Tây hiện đại.
Thổ dân da đỏ Pima ở Tây - Nam nước Mỹ là thí dụ điển hình. Vì từ bỏ lối sống kinh điển chuyển sang chế dinh dưỡng chế yế là các món “ăn nhanh”, pizza, khoai tây chiên và uống nước ngọt có ga, các thành viên bộ tộc phải phì rất nhanh và hiện có một trong những chỉ số tiểu đường dạng II vào loại cao nhất thế giới - trung bình cứ hai người, có một mắc bệnh.
Nếu bạn đọc cảm thông với dân da đỏ hiện thời, cần dành một phần tình thương đó cho bản thân mình. Bởi tất cả nhân loại không phụ thuộc vào sắc tộc, đều rất dễ mắc các bệnh về chuyển hóa vật chất. Hãy lấy thí dụ người Đức - nếu trước chiến tranh thế giới II chỉ có 0,4 % dân số nước này là nạn nhân của tiểu đường dạng II, bây giờ tỷ lệ đã tăng lên 10%... Các bệnh mang tinh xã hội tràn lan có thể là chứng cứ thuyết phục khẳng định, cơ thể con người vẫn mang đậm “dòng máu” của kỷ nguyên đồ đá cũ đến mức độ nào. Cơ bắp con người kỷ nguyên đố đã vốn được đặt theo chế độ tiết kiệm năng lượng. Vì thế nó chỉ lấy đường glucoza từ máu trong trường hợp phải lao động. Isulin đóng vai trò trợ giúp trong trường hợp này.
Tuy nhiên, trong đều kiện thiếu hoạt động phổ biến, cơ chế này sẽ gây cho cơ thể không ít tổn thất. Cơ bắp thụ động không có khả năng lấy glucoza từ máu và hậu quả nồng độ glucoz sẽ ngày càng cao trong mao mạch. Nhằm mục đích điều chỉnh nồng đường trong máu ngày càng cao, tuyến tụy tiết ra số lượng insulin khổng lồ, thế nhưng cùng với thời gian các tế bào của cơ thể chấm dứt phản ứng với hoóc-môn này. Sẽ xuất hiện tình trạng rối loạn sản xuất đường và bệnh tiểu đường phát triển. Không chỉ dựa trên cơ sở y học tiến hóa, mà cả các nghiên cứu lâm sàng đều rút ra kết luận hiển nhiên: Cái gì là bí quyết tốt nhất cải thiện tình hình. Đó là hoạt động thể chất tích cực. Nồng độ đường trong máu giảm đáng kể - ngay sau chặng đường dạo bộ nhanh.
