Thần đồng - điều bí ẩn kỳ diệu
Thần đồng - bộ óc người lớn siêu việt trong cơ thể con trẻ
Thần đồng - là những trẻ em ở tuổi lên 10 bộc lộ khả năng đặc biệt để chinh phục một lĩnh vựcnào đó vốn chỉ dành cho người lớn. Thần đồng có thể xuất hiện ở hầu hết các lĩnh vực của cuộc sống, thường gặp nhất là trong toán học, chơi cờ, hội họa và âm nhạc. ? những lĩnh vực khác, số lượng thần đồng có vẻ ít hơn, song bù lại, tài năng của các em thường bộc lộ rất huy hoàng.
Được biết đến nhiều nhất trong số các thần đồng là Wolfgang Amadeus Mozart, nhạc sỹ người áo. Hoàn thành bản giao hưởng đầu tay khi mới 8 tuổi, trong cuộc đời 35 năm ngắn ngủi nhưng chói lọi của mình Mozart đã sáng tác được hơn 600 tác phẩm âm nhạc, trong đó rất nhiều tác phẩm được coi là bậc thầy của âm nhạc cổ điển. Một trường hợp tiêu biểu là David Glasgow Farragut, đô đốc hải quân đầu tiên của Mỹ. 9 tuổi được phong chuẩn uý, 11 tuổi được tham gia chiến đấu trực tiếp, 22 tuổi trở thành chỉ huy trưởng một chiến hạm, Farragut đã lần lượt nắm giữ những vị trí quan trọng nhất của hải quân Mỹ ở lứa tuổi trẻ hơn rất nhiều so với các đồng nhiệm.
Mozart và Farragut là hai thần đồng ở những lĩnh vực khác nhau. Xét về phát triển thể lực, cả hai không khác gì những trẻ em bình thường. Thế nhưng cả Mozart và Farragut đều có trí lực phi thường, không những vượt xa bạn bè đồng trang lứa mà còn hơn hẳn so với đa số những người lớn bình thường. Điều bí mật nào đã tạo nên sự khác biệt này?
Bí mật tạo nên các thần đồng
Bí mật của bộ não
Nghi vấn tồn tại từ nhiều thế kỷ đã được làm sáng tỏ: Não của thần đồng có cơ chế làm việc hoàn toàn khác với não trẻ em bình thường.
Trong não của một nhóm thiếu niên được coi là có năng khiếu đặc biệt về toán học, các hoạt động trao đổi chất ở bán cầu não phải, vùng chuyên trách nhận biết hình khối và không gian, diễn ra nhiều hơn từ 6 đến 7 lần so với những người cùng tuổi khác. Hoạt động của các vùng thuỳ não trước trán, được coi là có vai trò then chốt trong việc phối hợp tư duy và nâng cao khả năng tập trung cũng rất mạnh mẽ trong khi ở các trẻ em bình thường, những vùng này không hề vận động.
Một điểm khác thường nữa là ở thần đồng, quá trình phối hợp và trao đổi thông tin giữa hai bán cầu não diễn ra đặc biệt hiệu quả. Vì các bán cầu não có những chức năng khác nhau nên việc vận dụng được cả hai bán cầu sẽ giúp các em có thể nhận biết một số vấn đề nhanh hơn và toàn diện hơn hẳn. Nói một cách ngắn gọn thì nếu xét về lượng, não của thần đồng và não của đa số chúng ta là như nhau. Nhưng xét về chất, thần đồng có thể huy động và sử dụng tối ưu (hoặc gần như tối ưu) những nguồn lực trí tuệ của mình.
Bí mật của gia đình
Trong quá trình nghiên cứu về hiện tượng thần đồng, các nhà khoa học đã ghi nhận một phát hiện thú vị: đa số các em đều được sinh trong những gia đình có cha hoặc mẹ, hay thậm chí cả hai người là những chuyên gia, hay chí ít cũng là những người có một số hiểu biết nhất định về lĩnh vực mà con mình bộc lộ tài năng. Ngoài ra, trong phần lớn các trường hợp, anh chị em ruột của trẻ thần đồng thường có những khả năng trí tuệ khác người. Phải chăng chính cha mẹ và cái nôi gia đình là điều kiện không thể thiếu kích thích những tố chất thiên bẩm của một đứa trẻ phát triển thành thần đồng? Như vậy, phải chăng thế giới có thể đã không có Mozart và Picasso nếu như cha của họ không phải là nhạc sỹ hoặc họa sỹ?
Trên thực tế, không thể phủ nhận vai trò của yếu tố môi trường mà các bậc cha mẹ đã tạo ra. Các thần đồng thường được lớn lên trong những điều kiện tương đối giống nhau: Một căn nhà đầy ắp sách vở, bút vẽ, nhạc cụ hoặc những dụng cụ thể thao; những ông bố bà mẹ không tiếc thời gian để đọc sách cho con nghe hoặc ra sân luyện tập với con từ khi chúng còn rất nhỏ; những cuộc trò chuyện xoay quanh chủ đề là những sở thích của các thành viên trong gia đình; một bầu không khí tương đối cởi mở, trong đó, ý kiến của trẻ nhỏ và của người lớn được lắng nghe và tôn trọng như nhau. Trong một môi trường như vậy, những năng khiếu bẩm sinh của các em dễ được bộc lộ. Và một khi phát hiện ra con mình có tài năng, các bậc cha mẹ sẽ làm tất cả những gì họ có thể để tài năng đó được phát triển đến giới hạn cao nhất.
Nuôi dạy thần đồng thế nào?
Gánhnặng đầu tiên đặt lên vai thần đồng là sự kỳ vọng thái quá. Nhiều ông bố bà mẹ yêu thành tựu của con hơn hẳn bản thân đứa trẻ. Khả năng tư duy khác thường cũng là một gánh nặng đối với các thần đồng. Các em có thể rất xuất sắc trong những lĩnh vực của người lớn, nhưng lại chưa phải là người lớn. Các em có một cơ thể và sự non nớt về kinh nghiệm sống như trẻ em, nhưng lại không phải là trẻ em bình thường. Chính vì vậy mà thần đồng rất khó kết bạn. Hãy thử tưởng tượng, trong một thế giới đầy biến động và cạnh tranh, khi mà tất cả mọi người đều phải tạo cho mình thật nhiều điểm tựa để cân bằng cuộc sống thì một đứa trẻ sẽ ra sao nếu nó chỉ có duy nhất một điểm tựa, một mối quan tâm, một lĩnh vực hoạt động và một ngày kia, nó thất bại trong lĩnh vực ấy?
Yêu thương, chăm sóc, gần gũi, tin cậy... là điều cần thiết cho mọi trẻ em, bất kể trẻ bình thường hay thần đồng. Tuy nhiên, đối vơi trẻ có khả năng đặc biệt, có hai nhu cầu cơ bản mà các bậc cha mẹ nhất thiết phải lưu ý. Thứ nhất, các em cần được cảm thấy thoải mái với chính bản thân mình cũng như với những khả năng làm cho các em trở nên khác biệt so với bạn bè cùng lứa tuổi. Thứ hai, các em cần được tạo điều kiện thích hợp để phát triển. Mọi sự kỳ vọng, thúc đẩy quá mức của những người làm cha mẹ đều có thể dẫn đến những hậu quả nặng nề.
Để giúp con cảm thấy thoải mái với sự khác biệt của mình thì chính các bạn phải quen với điều đó. Nếu con bạn mới hai tuổi nhưng đã muốn chơi đồ chơi của trẻ 6 tuổi, hãy đáp ứng! Nếu con bạn 3 tuổi và đã biết đọc, hãy mua truyện về nhà! Còn nếu cục cưng 5 tuổi của bạn rất thích thú với việc sử dụng từ ngữ trang trọng để nói về chủ đề của người lớn, hãy trò chuyện với bé về điều đó bằng thứ ngôn ngữ trong sáng, rõ ràng và chuẩn xác nhất. Tính hiếu kỳ của những người xung quanh có thể ảnh hưởng không tốt đến sự phát triển của con bạn. Hãy cải thiện tình hình bắt đầu từ chính cách xử sự của bạn. Đừng để mình bị tác động bởi ý kiến của người khác, cũng đừng để mình vì bốc đồng mà bắt con “trổ tài” trước sự tò mò của đám đông.
Cha mẹ luôn là những người gần gũi nhất đối với con cái, cũng là người thầy đầu tiên và người hướng đạo đầu tiên của con. Đối với những trẻ thần đồng, vai trò này lại càng đặc biệt. Hãy dành tối đa quỹ thời gian mà bạn có thể để tham gia những hoạt động của con. Hãy đọc sách cho con mỗi ngày, dù cho con bạn có thể tự làm điều đó. Khi con bạn bộc lộ sự ham thích và tài năng đặc biệt trong một lĩnh vực, hãy tạo mọi cơ hội để em được tiếp xúc càng nhiều càng tốt với những nguồn thông tin về lĩnh vực đó. Thư viện, bảo tàng, sân tập, ý kiến của chuyên gia...tất cả đều cần thiết. Bên cạnh đó, bạn cũng nên khuyến khích con mở rộng sự quan tâm của mình sang những lĩnh vực khác. Một thần đồng hay một thiên tài cũng cần phải biết đến vui chơi giải trí, những quan hệ bạn bè và những kiến thức về xã hội.
Trường học là nhân tố đặc biệt quan trọng đối với thần đồng. Khả năng đặc biệt có thể khiến những chương trình giáo dục ở trường không phù hợp với các em. Vì vậy, cha mẹ phải quan tâm đến điều đó và tạo lập một mối liên hệ chặt chẽ với giáo viên của con tìm ra những phương hướng cải thiện biện pháp và chương trình học tập sao cho tài năng của các em được phát huy tốt nhất. Chẳng hạn như cho phép trẻ thần đồng học vượt lớp, những bài giảng bổ sung hay những hỗ trợ về phương tiện giúp các em thực hành những kiến thức lý thuyết...
Thần đồng trên nhiều khía cạnh vẫn chỉ là một đứa trẻ. Dù em có tại năng đến mấy cũng không thể tự mình giải quyết mọi vấn đề của người lớn. Vì vậy, hãy giúp các em thực hiện hóa những gì các em nghĩ ra, nhưng chưa tự mình thực hiện được. Hãy tránh cho các em những rắc rối có thể xảy ra do những khả năng đặc biệt của các em.
Và cuối cùng, yêu thương và tự hào vì đứa con thần đồng của mình một cách vô điều kiện. Đừng gắn những tình cảm cao đẹp này với tài năng, sự nổi tiếng hay thành công của con. Nếu một ngày nào đó, những biểu hiện thần đồng của con bạn bỗng nhiên tàn lụi và em trở lại là một đứa trẻ bình thường, đừng thất vọng vì điều đó. Mozart là thần đồng, còn Beethoven hồi nhỏ chỉ là một đứa trẻ bình thường. Thế nhưng cho đến nay tài năng và cống hiến của cả hai người đều được trân trọng như nhau. Thần đồng là một điều kỳ diệu, nhưng không phải là chìa khóa mở ra mọi cánh cửa, càng không phải là điều nhất thiết phải có ở một đứa trẻ.
Những dấu hiệu của thần đồng:
Không tồn tại những tiêu chuẩn cụ thể để xác định một thần đồng, nhưng nếu bạn trả lời Có cho một vài trong số những câu dưới đây, rất có thể bạn đang có may mắn làm cha mẹ của một thần đồng.
1. Chỉ mới 4 tuổi nhưng bé đã biết sử dụng những từ rất người lớn như: lịch sử, quốc gia, dân tộc...
2. Thường xuyên làm xong bài kiểm tra trước các bạn trong lớp và dùng thời gian còn lại để suy nghĩ về những điều sắp diễn ra.
3. Thích tham gia vào những câu chuyện của người lớn bàn về các vấn đề kinh tế, chính trị.
4. Thích chơi với những anh chị lớn tuổi hơn.
5. Luôn có những câu nói đùa thông minh.
6. Là chuyên gia trong một lĩnh vực nào đó. Ví dụ, bé có thể liệt kê những quốc gia có tên bắt đầu bằng chữ A. Hoặc bé có thể trình bày chi tiết về cuộc sống của một số loài khủng long...
7. Nhớ được những mẩu chuyện đã được nghe từ khi mới lên 3.
8. Có thể học được một cách dễ dàng từ khi mới 3 hoặc 4 tuổi mà không cần sự hướng dẫn của cha mẹ.
9. Đang học tiểu học nhưng có hứng thú với các cuốn sách lịch sử, danh nhân, sách khoa học và những thứ tương tự hơn là những chuyện hư cấu.
10. Còn rất nhỏ nhưng đã biết hỏi người khác xem họ sinh vào năm nào và ngay sau đó tính được họ bao nhiêu tuổi.
11. Luôn nỗ lực để trở nên xuất sắc trong toán học, âm nhạc, cờ vua thể thao... hoặc cho thấy sự say mê mãnh liệt đối với một lĩnh vực nào đó.
Nguồn: KH&ĐS số 43 (1761), ngày 30/5/2005
