Phát huy vai trò của đội ngũ trí thức

Với mối quan tâm chung trong việc thúc đẩy KH&CN, đưa nhiều giải pháp công nghệ vào các hoạt động kinh tế xã hội và phát huy vai trò của đội ngũ trí thức trong nước và quốc tế trong phản biện, xây dựng đất nước, Bộ KH&CN và Liên hiệp các hội KH&KT Việt Nam (Liên hiệp hội) đã tiến hành nhiều chương trình hợp tác, đặc biệt là “Chương trình phối hợp, tập hợp và phát huy tối đa tiềm lực trí tuệ của đội ngũ KH&CN thuộc mọi thành phần kinh tế” được khởi đầu từ năm 1995, đạt nhiều kết quả thiết thực.

Ông Lê Duy Tiến – Phó tổng thư ký kiêm Trưởng ban Khoa học, công nghệ và Môi trường Liên hiệp Hội Việt Nam

Trong kết quả thực hiện chương trình hợp tác khung 2016-2020, ông Lê Duy Tiến – Phó tổng thư ký kiêm Trưởng ban Khoa học, công nghệ và Môi trường Liên hiệp Hội Việt Nam cho biết, Liên hiệp Hội đã xây dựng chuyên đề "Đánh giá việc thực hiện các mục tiêu phát triển khoa học - công nghệ giai đoạn 2011-2020 và quan điểm, mục tiêu, nhiệm vụ của giai đoạn 2021-2030, Kế hoạch 5 năm 2021-2025’’; Phối hợp tổ chức Ngày Khoa học và Công nghệ Việt Nam, Ngày 18/5; Tổ chức các giải thưởng, hội thi nhằm tôn vinh các hoạt động sáng tạo của trí thức, của các tầng lớp nhân dân, phát hiện và bồi dưỡng nhân tài cho đất nước; Phối hợp với Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam và Bộ KH&CN triển khai tốt các Lễ trao Sách vàng sáng tạo hàng năm từ 2016 đến nay; Công tác vận động trí thức, tôn vinh trí thức, phát huy vai trò trí thức tham gia hệ thống chính trị.
Điển hình là tổ chức các giải thưởng, hội thi nhằm tôn vinh các hoạt động sáng tạo của trí thức, của các tầng lớp nhân dân, phát hiện và bồi dưỡng nhân tài cho đất nước, thực hiện ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ về đẩy mạnh hoạt động sáng tạo KH&CN, từ năm 1992, Liên hiệp Hội Việt Nam và Bộ KH&CN là hai cơ quan chủ trì chính phối hợp với các cơ quan, bộ ngành có liên quan thành lập Quỹ Hỗ trợ Sáng tạo Kỹ thuật Việt Nam (Quỹ VIFOTEC) để tổ chức các Giải thưởng Sáng tạo KH&CN Việt Nam, Hội thi Sáng tạo Kỹ thuật toàn quốc và Cuộc thi Sáng tạo thanh, thiếu niên, nhi đồng toàn quốc.
Các cuộc thi và giải thưởng được tổ chức nhằm khuyến khích các nhà KH&CN, các nhà sáng tạo kỹ thuật thuộc mọi thành phần, tầng lớp đi sâu nghiên cứu, áp dụng các thành tựu KH&CN hiện đại thích hợp với hoàn cảnh Việt Nam vào sản xuất và đời sống. Đây là các giải thưởng được trao cho các tác giả có những công trình, giải pháp có giá trị khoa học và thực tiễn đã và đang được áp dụng có hiệu quả tại Việt Nam. Các giải thưởng trong giai đoạn 2016-2020 tiếp tục động viên, khuyến khích các nhà khoa học, các nhà sáng tạo trong cả nước đã có nhiều đóng góp cho sự nghiệp phát triển khoa học công nghệ và góp phần phát triển kinh tế - xã hội và bảo đảm quốc phòng-an ninh của đất nước.
Tiếp đến là phối hợp với Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam và Bộ KH&CN triển khai tốt các Lễ trao Sách vàng sáng tạo hàng năm từ 2016 đến nay, thực hiện Quy chế tuyển chọn, biên tập, công bố và phát hành Sách vàng Sáng tạo Việt Nam ban hành kèm theo Quyết định số 861/QĐ-MTTW-BTT, ngày 27/5/2016 của Ban Thường trực Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc (MTTQ) Việt Nam, Ban Chỉ đạo biên tập Sách vàng Sáng tạo Việt Nam để Bộ KH&CN, Liên hiệp Hội Việt Nam phối hợp chỉ đạo tuyển chọn, biên tập, công bố và phát hành Sách vàng Sáng tạo Việt Nam hàng năm.
Mục tiêu của tuyển chọn và tổ chức Lễ công bố Sách vàng sáng tạo là nhằm cổ vũ, khơi dậy tinh thần yêu nước, trí tuệ của người Việt Nam thi đua sáng tạo để xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, góp phần hình thành văn hóa sáng tạo của người Việt Nam trong giai đoạn hiện nay; vận động, khuyến khích, hỗ trợ cơ quan, đơn vị, tổ chức, doanh nghiệp và các tầng lớp nhân dân thi đua học tập, hưởng ứng mạnh mẽ các hoạt động sáng tạo, đưa ra sáng kiến, tham gia nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ ở mọi lĩnh vực nhằm nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả và hội nhập quốc tế.
Lễ tổ chức công bố Sách vàng Sáng tạo Việt Nam được tổ chức vào dịp kỷ niệm Quốc khánh-ngày 2/9 hằng năm do Ban Thường trực Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam phối hợp với Liên hiệp Hội Việt Nam, Bộ KH&CN và các bộ, ngành liên quan tổ chức. Lễ Công bố Sách vàng Sáng tạo Việt Nam đã lấy số công trình được vinh danh trong Sách vàng tương ứng với năm thành lập nước Việt Nam.
Các buổi Lễ công bố Sách vàng Sáng tạo Việt Nam được tổ chức long trọng, có tính lan tỏa rộng rãi, được giới khoa học và nhân dân ghi nhận, đánh giá cao. Tại các buổi Lễ công bố, các Đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước rất quan tâm đã đến dự và chỉ đạo: Đồng chí Ủy viên Bộ Chính trị, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân đã tới dự các năm 2016, 2019; Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc dự năm 2017; Chủ tịch nước Trần Đại Quang dự năm 2018; Đồng chí Trần Quốc Vượng, Ủy viên Bộ Chính trị, Thường trực Ban Bí thư Trung ương Đảng đã dành sự quan tâm đến dự, phát biểu chỉ đạo năm 2020. Lễ công bố luôn có sự tham dự của lãnh đạo các ban, bộ, ngành, Mặt trận và các đoàn thể ở Trung ương và một số địa phương; các giáo sư, tiến sĩ, các nhà khoa học là thành viên Hội đồng tuyển chọn Sách vàng và các tác giả, nhóm tác giả có công trình, giải pháp KH&CN được tuyển chọn công bố trong Sách vàng Sáng tạo Việt Nam.
Kể từ lần đầu tiên tổ chức vào năm 2016 đến nay, công tác tuyển chọn, biên tập và công bố Sách vàng Sáng tạo Việt Nam được triển khai ngày càng bài bản, khoa học, chặt chẽ, bảo đảm tính công khai, minh bạch, khách quan và thu hút được sự tham gia tích cực của các cơ quan, bộ, ngành, đoàn thể ở Trung ương và các địa phương trong cả nước. Các công trình được ghi nhận và vinh danh trong Sách vàng Sáng tạo Việt Nam thuộc nhiều lĩnh vực được Đảng, Nhà nước tập trung ưu tiên phát triển như: cơ khí tự động hóa, nông nghiệp công nghệ cao, công nghệ sinh học, công nghệ thông tin, y tế, giáo dục, năng lượng, ứng phó với biến đổi khí hậu, quốc phòng, an ninh…
Những công trình, giải pháp sáng tạo KH&CN được công bố trong Sách vàng Sáng tạo Việt Nam đã góp phần cổ vũ, khuyến khích mọi người dân, mọi cơ quan, đơn vị, tổ chức, doanh nghiệp thi đua hưởng ứng mạnh mẽ các hoạt động sáng tạo, đưa ra sáng kiến, tham gia nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ ở mọi lĩnh vực; đồng thời, triển khai ứng dụng, nhân rộng kết quả nghiên cứu, giải pháp KH&CN vào sản xuất, đời sống nhằm nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả và hội nhập quốc tế thắng lợi.
Từ việc đánh giá kết quả 5 năm tuyển chọn, biên tập, công bố và phát hành Sách vàng Sáng tạo Việt Nam giai đoạn 2016 - 2020, giai đoạn 2021 - 2025, Liên hiệp Hội Việt Nam và Bộ KH&CN sẽ tiếp tục đề xuất, kiến nghị lên Ban Chỉ đạo để duy trì tổ chức thực hiện và đổi mới, nâng cao hiệu quả việc tuyển chọn, biên tập và công bố Sách vàng Sáng tạo Việt Nam và tổ chức Lễ công bố vào dịp kỷ niệm Quốc khánh - Ngày 2/9 hằng năm trên cơ sở rà soát, bổ sung, sửa đổi, hoàn thiện Quy chế tuyển chọn, biên tập, công bố và phát hành Sách vàng Sáng tạo Việt Nam đảm bảo phù hợp với giai đoạn mới.
Về công tác vận động trí thức, tôn vinh trí thức, phát huy vai trò trí thức tham gia hệ thống chính trị, theo ông Tiến cho hay, Liên hiệp Hội Việt Nam đã thực hiện nhiều hình thức phù hợp và có hiệu quả: tuyên truyền, gặp gỡ, thăm hỏi, động viên trí thức KH&CN; tổ chức tặng quà của Ban Bí thư theo Kết luận số 59-KL/TW ngày 09/4/2013 cho 1.280lượt trí thức tiêu biểu có khó khăn trong cuộc sống với tổng kinh phí trên 20 tỷ đồng (từ 2016-2020); tổ chức các đợt trao Huy hiệu 70, 65, 60, 55, 50, 45, 40, 30 năm tuổi Đảng cho 345 đảng viên thuộc Đảng bộ Liên hiệp Hội Việt Nam. Nhân kỷ niệm Ngày KH&CN Việt Nam 18-5 hàng năm, nhiều Liên hiệp hội tỉnh, thành phố, các Hội ngành toàn quốc đã tổ chức hội thảo, tọa đàm về KH&CN; tham mưu cho lãnh đạo địa phương tổ chức gặp mặt, tôn vinh các trí thức tiêu biểu của địa phương; tạo điều kiện để trí thức trực tiếp trao đổi, bày tỏ suy nghĩ, nguyện vọng và hiến kế đóng góp cho sự nghiệp phát triển đất nước.
Từ năm 2015 đến 2021, Liên hiệp Hội Việt Nam đã 3 lần tổ chức tôn vinh và trao biểu trưng Trí thức KH&CN tiêu biểu cho 445 trí thức thuộc hệ thống Liên hiệp Hội Việt Nam; nhiều Đồng chí lãnh đạo cao cấp của Đảng, Nhà nước đã tham dự và phát biểu chỉ đạo, động viên khích lệ đội ngũ trí thức KH&CN nước nhà. Hội nghị tôn vinh trí thức của Liên hiệp Hội Việt Nam tổ chức được các đồng chí lãnh đạo Đảng và nhà nước đánh giá cao, các Ban của Đảng và Ban Thi đua - Khen thưởng Trung ương ghi nhận, được đội ngũ trí thức trong cả nước và các hội thành viên Liên hiệp Hội Việt Nam đồng tình, ủng hộ và đánh giá cao. Trên cơ sở đó, nhiều hội thành viên đã tổ chức thành công các hội nghị tôn vinh trí thức KH&CN tiêu biểu thuộc lĩnh vực ngành và địa phương.
Cơ quan Liên hiệp Hội ở Trung ương, địa phương, nhiều hội thành viên và một số tổ chức KH&CN trực thuộc tổ chức lễ kỷ niệm ngày sinh của các danh nhân văn hoá của dân tộc; tôn vinh các nhà khoa học có công trình đoạt giải thưởng Hồ Chí Minh và Giải thưởng Nhà nước về KH&CN; tổ chức các hoạt động thăm hỏi, động viên các nhà khoa học lão thành tiêu biểu đã từng công tác hoặc đang công tác trong hệ thống Liên hiệp Hội Việt Nam.
Phát huy vai trò thành viên của MTTQ Việt Nam, Liên hiệp Hội ở Trung ương và địa phương đặc biệt chú trọng công tác tập hợp, đoàn kết đội ngũ trí thức KH&CN; tích cực hưởng ứng, chỉ đạo các hội thành viên, các tổ chức KH&CN trực thuộc tham gia các cuộc vận động, các phong trào thi đua do Thủ tướng Chính phủ và MTTQ Việt Nam phát động; cử đại diện lãnh đạo Liên hiệp Hội ở Trung ương và địa phương tham gia vào cơ cấu lãnh đạo của MTTQ Việt Nam các cấp; phối hợp cùng với các tổ chức thành viên khác của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp thực hiện hoạt động giám sát, phản biện xã hội, góp phần tăng cường khối đại đoàn kết toàn dân tộc.
Thực hiện chỉ đạo của MTTQ Việt Nam, Liên hiệp Hội ở Trung ương và địa phương đã lựa chọn và tiến cử các nhà khoa học có uy tín tham gia ứng cử đại biểu Quốc hội (ĐBQH) khoá XIV và đại biểu hội đồng nhân dân (HĐND) các cấp nhiệm kỳ 2016-2021. Các ĐBQH và đại biểu HĐND tỉnh, thành phố đã phát huy được vai trò là người đại biểu của Nhân dân, nói lên tiếng nói của đội ngũ trí thức KH&CN đóng góp ý kiến và tham gia quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước, khẳng định được tài năng và bản lĩnh của mình, góp phần nâng cao uy tín và vị thế của đội ngũ trí thức KH&CN trong hệ thống chính trị và toàn xã hội.
Tuy nhiên, theo ông Tiến, bên cạnh những kết quả đạt được vẫn không thể tránh khỏi còn một số rất ít tổ chức KH&CN hoạt động vi phạm pháp luật làm ảnh hưởng đến cơ quan chủ quản và cơ quan cấp giấy đăng ký hoạt động KH&CN.

Lễ ký kết chương trình hợp tác giai đoạn 2021-2030 giữa Bộ KH&CN và Liên hiệp các hội KH&KT Việt Nam

Hàng năm, Bộ KH&CN phối hợp với Liên hiệp Hội Việt Nam đã tổ chức các đợt kiểm tra hoạt động của một số tổ chức KH&CN đã được Bộ cấp giấy chứng nhận. Trong quá trình kiểm tra, Bộ KH&CN luôn kết hợp chặt chẽ với Liên hiệp Hội Việt Nam để đánh giá các hoạt động của các tổ chức KH&CN sau khi đã được cấp Chứng nhận về các mặt: triển khai hoạt động theo lĩnh vực được chứng nhận; các kết quả cụ thể; việc thực hiện các quy định của pháp luật, những thuận lợi, khó khăn và kịp thời chấn chỉnh những sai phạm của các tổ chức.
Những năm gần đây, Liên hiệp Hội Việt Nam đã tăng cường rà soát, đẩy mạnh công tác quản lý để dần đưa các tổ chức này hoạt động hiệu quả, đúng chức năng nhiệm vụ theogiấy đăng ký hoạt động KH&CN mà đã được Bộ KH&CN cấp. Trong giai đoạn 2017 - 2020, Liên hiệp Hội Việt Nam đã ban hành 61 quyết định giải thể các tổ chức KH&CN có hoạt động kém hiệu quả hoặc vi phạm các quy định của Liên hiệp Hội Việt Nam và Bộ KH&CN.
Việc ký kết và thực hiện Chương trình hợp tác trong thời gian qua là cơ sở quan trọng để Liên hiệp Hội Việt Nam và Bộ KH&CN phối hợp với nhau làm tốt chức năng, nhiệm vụ của mình.Chương trình hợp tác cũng đã lan tỏa để các Sở KH&CN và các Liên hiệp Hội địa phương có căn cứ thúc đẩy hoạt động hỗ trợ, hợp tác tại địa phương, ông Tiến cho biết.
HT