Rối loạn vận động mật
Thắc mắc của bà Thu H., được BS. Nguyễn Bạch Đằng giải đáp sau đây: Rối loạn vận động mật là rối loạn đơn thuần về chức năng của đường dẫn mật, thường xảy ra ở phụ nữ, có thể đưa đến những cơn đau bụng gan điển hình (cơn đau quặn gan).
Túi mật có tác dụng chứa mật và cô đặc mật lại. Giữa hai bữa ăn, túi mật thường đầy mật. Bình thường. ở vách túi mật và các ống dẫn mật có các sợi cơ có tác dụng như một cơ vòng tập trung nhiều nhất ở cổ túi mật gọi là cơ vòng Lutchkens và bóng Vater gọi là cơ vòng Oddi. Khi mật từ gan chảy xuống, cơ Oddi khép lại, cơ Lutchkens phải mở ra thì mật mới qua vào túi mật. Quá trình này bị chi phối do hai yếu tố thần kinh phó ban giao cảm (làm tăng co bóp và vận động) thần kinh giao cảm (làm giảm sự co bóp và vận động). Các hệ thần kinh đó có liên hệ với vỏ não; hệ thống thể dịch gồm hai chất: Cholecystokinin tiết ra ở tá tràng làm co túi mật và các cơ thắt, Anticholecystokinin được tạo nên ở thành túi mật có tác dụng làm giãn túi mật và các cơ thắt.
Các yếu tố như sự mất thăng bằng giữa Cholecystokinin và Antocholecystokinin; suy nhược thần kinh; các rối loạn hormon sinh dục (nhất là nữ vào thời kỳ kinh nguyệt) trước và sau khi mãn kinh; ảnh hưởng của các phản xạ, các ổ viêm nhiễm lân cận: viêm dạ dày, viêm ruột mất trương lực… đều có thể ảnh hưởng đến hệ thần kinh thể dịch này, từ đó có thể gây ra các rối loạn vận động của túi mật.
Có hai dạng rối loạn vận động túi mật chủ yếu:
- Khả năng co bóp của túi mật yếu:túi mật bị mất trương lực sẽ bị giãn ra và ứ đầy mật, bóp đẩy mật ra khó khăn. Rối loạn này không gây đau đớn nhiều mà chỉ làm bệnh nhân khó tiêu.
- Các cơ vòng co lại:cơ vòng Lutchkens co lại, mật trong túi mật không ra được, túi mật sẽ tăng co bóp, áp lực trong túi mật tăng lên gây ra những cơn đau quặn gan; cơ Oddi co lại mật xuống được tá tràng, túi mật co bóp mạnh nên áp lực tăng lên gây ra những cơn đau quặn gan.
Biểu hiện lâm sàng chủ yếu là cơn đau quặn gan đau dữ dội vùng hạ sườn phải, lan ra sau lưng và lên vai phải, đôi khi đau lan sang cả vùng thượng vị làm dễ nhầm lầm tưởng là đau dạ dày. Tuy nhiên bệnh nhân không có sốt và không có vàng da. Nếu xét nghiệm bạch cầu, công thức bạch cầu bình thường; bilirubin máu không tăng, bilirubin niệu (-); hình ảnh X quang bình thường.
Về điều trị, tuỳ theo mức độ, bác sĩ sẽ cho bạn sử dụng thuốc giảm đau chống co thắt (atropin hoặc papaverin), thuốc nhận mật, thuốc an thần hoặc tiến hành thông tá tràng tháo dịch mật, nếu có điều kiện. Ngoài ra cũng có thể cân nhắc sử dụng các phương pháp điều trị ngoại khoa nếu điều trị nội khoa thất bại.